Երանիներ

Խոնարհին երանության արժանացնելուց հետո Տեր Հիսուսը երանի է տալիս սգավորներին։

«Սգավոր» նշանակում է սգացող, լաց լինող։ Սովորաբար շատ մեծ դժբախտություն, վիշտ ու կորուստ ունեցողներն են սգավոր լինում։ Օրինակ` սիրելիին կորցրածները սգավոր են. նրանք չեն կարողանում հաշտվել իրենց կորստի հետ և մխիթարվել։ Անտուն, փողոցները շպրտված մարդն իր տունն ու բարեկեցությունը* կորցրած լինելու և շատ նեղություններ կրելու պատճառով սգավոր է։ 

Սակայն Տեր Հիսուսն այսպիսի սգավորների՛ն չէ, որ երանի է տալիս։ 

Սգավոր են դառնում, շատ մեծ տրտմությամբ համակվում նաև այն մարդիկ, ովքեր ինչ-որ բան չափազանց կամենում են ունենալ, սակայն չունեն։ Նրանք մտածում են, որ իրենց կյանքն առանց այդ ցանկալի բանի իմաստ չունի։ Եթե մարդիկ ցանկանում են այնպիսի բան, որը երկրային է, այսինքն` հատուկ է միայն այս երկրին, երկնքի և Աստծո հետ ոչ մի կապ չունի, ապա անիմաստ և նույնիսկ շատ վտանգավոր կարող են լինել այսպիսի տրտմությունն ու սուգը։ Այսպիսի սգավորներին Աստված ոչ միայն չի կարող երանի տալ, այլև փափագում է, որ նրանք արագ ազատվեն իրենց սուգից։ Օրինակ` եթե մեկն անչափ շատ հարստություն է ցանկանում ունենալ կամ բարձր պաշտոններ, սակայն չի կարողանում դրանք ձեռք բերել և այդ պատճառով չափազանց տրտմում է, իրեն դժբախտ զգում, նա սրանով մի անմիտ սգավոր է դառնում, և Աստված այսպիսի սգավորին չի կարող հավանել։

Սակայն եթե մարդ սգավոր է դառնում, տրտմում, որովհետև երկնայինն է ցանկանում, այսինքն` այն ամենը, որ բարի է, առաքինի, Աստծուն հաճելի, սակայն այդ ամենն ինքը չունի, այլ հակառակը` ունի մեղքեր, վատ հատկություններ, թույլ է տվել շատ տմարդի, տգեղ արարքներ, որոնք իր համար դժբախտություն են, ապա Տեր Հիսուսը երանի է տալիս հենց այսպիսի «դժբախտ» մարդուն, ով գիտակցում է իր դժբախտությունը և տրտմում դրա համար։

Տեսանք, որ խոնարհությունը դժվարությամբ ձեռք բերվող, սակայն ամենամեծ ու մարդուն երջանկություն պարգևող առաքինությունն է։ Այն շատ թանկագին է բոլոր նրանց համար, ովքեր հասկացել են նրա իմաստը, հասկացել են, թե այն որքան անհրաժեշտ է իրենց` երջանիկ լինելու համար։ Ասացինք, որ խոնարհությունը կարող է կատարելություն համարվել։ Երբ մարդ հասկանում է, թե որքան տխուր է իր կյանքն առանց այդ թանկագին գանձի, առանց բարի գործերի, առանց Աստծո երջանկության, խաղաղության և ուրախության, նա սկսում է տրտմել դրա համար։ 

Ինչ-որ մարդ տրտմում ու տանջվում է, որ չունի իր ուզած մեծ ու հարուստ տունը, շատ փող, մարդկանց փառքն ու գովեստները, նայում է իր անշուք տանը, կիսադատարկ դրամապանակին, հասարակության մեջ ունեցած իր ցածր դիրքին, այսինքն` որ ինքը պաշտոնյա կամ փառավոր մարդ չէ, այլ, օրինակ, մի հասարակ հողագործ։ Իսկ մի ուրիշն էլ տրտմում է, որ չունի Աստծո սերը, Երկնքի արքայությունը, որն իր երջանկությունն է, նայում է իր հոգու անշուք տանը, որը հարուստ չէ բարությամբ ու գեղեցկությամբ, հոգու դրամապանակում շատ քիչ բարի գործեր կան։ Տրտմում է` ցանկանալով ունենալ հոգու մեծ ու շքեղ տուն` լի բոլոր առաքինություններով, բարի գործերի շատ-շատ դրամներ, որոնք նա կուղարկի Աստծո «բանկը», որ այնտեղ Աստված դրանք ապահովաբար պահի և պետք եղած ժամանակ դրանք մեջտեղ հանելով` իրեն օգնի։ «Լեռան քարոզում» մի ուրիշ տեղ Տեր Հիսուսն ասում Է. «Ձեր գանձերը դիզեք երկնքում». Նա հենց այս մասին է խոսում, այսինքն` բարի գործերի, բարի մտքերի և բարի ցանկությունների։

Ահա հոգևոր գանձեր փնտրող, դրանք չունենալու պատճառով տրտմող ու սգացող մարդուն է Տեր Հիսուսը երանի տալիս։ 

Աստված ուրախանում է, երբ տեսնում է, որ մենք գիտակցում ենք մեր սխալ արարքները և տրտմում դրանց համար։ Եթե մի վատ բան ենք արել և տրտմել ենք, նշանակում է` զղջում ենք մեր արածի համար և հաջորդ անգամ պիտի ջանանք այլևս նույն վատ բանը չանել։ Աստված իսկապես շատ է ուրախանում, երբ մենք այս պատճառով տրտմում ենք, դառնում «սգավոր»։ Ուրախանում է, ոչ թե որ տրտմել ենք, այլ որ այդ տրտմության պատճառով պիտի ավելի լավը դառնանք։ Իսկ երբ մենք վատ բան ենք անում և ուրախանում ենք, կարծես ոչ մի վատ բան էլ չենք արել, Նա տրտմում է։ Պողոս առաքյալն ասում է. «Մի՛ տրտմեցրեք Սուրբ Հոգուն»։ 

Գիտենք, որ Սուրբ Հոգին, Հայր Աստված և Որդի Աստված` Հիսուս Քրիստոսը, թեև երեք անձ են, սակայն միևնույն ժամանակ մեկ Աստված են` Սուրբ Երրորդություն, և նրանք բոլորն էլ իրար նման են իրենց բնությամբ, կարելի է ասել` բնավորությամբ, և նույն կամքն ունեն, այսինքն` նույն բաներն են ցանկանում։ Դրա համար էլ եթե Նրանցից Մեկն ինչ-որ բան հավանում է, հավանում են և մյուսները, ինչ որ հաճելի է մեկին, հաճելի է և մյուսներին, և հակառակը։ Ուրեմն` եթե մարդկանց վատ վարքի պատճառով Սուրբ Հոգին տրտմում է, նշանակում է` տրտմում են նաև Հայր Աստվածն ու Հիսուս Քրիստոսը։  

Սգավորների վարձատրությունը

Իսկ ի՞նչ օրհնությամբ է Հիսուսը երանի տալիս Իրեն հաճելի սգավորին, ի՞նչ է նրան խոստանում։ Մխիթարություն։ Նա ասում է. «Երանի՜ սգավորներին, որովհետև նրանք կմխիթարվեն»։ Մխիթարությունն այն զգացումն է, որն ունեցող մարդը գոհ ու երջանիկ է իր ունեցածով, նա ձեռք է բերել այն, ինչ կամենում էր ունենալ կամ կորցրել էր։ Նա չի փնտրում, անհանգստանում, դեսուդեն ընկնում, նա արդեն գտել է և հանգիստ է ու խաղաղ։ Տեր Հիսուսը Սուրբ Հոգուն կոչում է «Մխիթարիչ»։ Ուրեմն` երբ Սուրբ Հոգին տեսնում է, որ մենք տխրել ենք մեր վատ արարքի համար և ներողություն ենք խնդրում, անտեսանելիորեն գալիս է մեզ մոտ և մեզ ուրախացնում ու մխիթարություն պարգևում։ Իսկ այն մարդիկ, ովքեր իրենց ողջ կյանքում միշտ ուշադիր են լինում իրենց անձի հանդեպ, որ վատ բաներ չանեն, և վատ բան անելու դեպքում էլ տխրում են, ներողություն խնդրում Աստծուց և միշտ աշխատում ավելի ու ավելի լավը դառնալ, այսպիսիներին Աստված երկնքում անչափ մեծ մխիթարություն է պարգևելու, այնքան մեծ, որ մեզանից ոչ ոք չի կարող այժմ դա պատկերացնել։ «Ովքեր տրտմությամբ են ցանում, ցնծությամբ կհնձեն»,- ասվում է Աստվածաշնչում. այսինքն` ովքեր իրենց վատ արարքների համար միառժամանակ տրտմում են` կամենալով իրենց փոխել ու լավը դառնալ, հետո, երբ լավն են դառնում ու բարի գործեր կատարում, Աստծո դաշտերից շատ մեծ ուրախություն` ցնծություն են հնձում։   

Տրտմություն` ուրիշների համար

Սգավորներին վերաբերող «երանի»-ով Հիսուսն օրհնության է արժանացնում նաև այն սգավորներին, ովքեր ոչ միայն իրենց վատ արարքների համար են տրտմում, այլև անտարբեր չեն գտնվում ուրիշների ցավերին ու վատ արարքներին և տրտմում են նրանց համար` կարեկցելով և ո՛չ թե արհամարհելով կամ ատելով։ Եվ աղոթում են, որ Աստված այդ մարդկանց հանի նեղություններից կամ էլ ների նրանց մեղքերն ու լավ մարդ դարձնի։ Ահա այդպես հին հրեա մեծ մարգարեները` Երեմիան, Եսային և ուրիշներ, տեսնելով, որ իրենց ժողովուրդը չէր պահում Աստծո պատվիրանները և շատ անօրինություններ էր գործում, շարունակ լաց լինելով աղոթում էին իրենց ժողովրդի համար։ Նույնիսկ Աստվածաշնչի գրքերից մեկը, որը գրել է սուրբ Երեմիա մարգարեն, կոչվում է «Երեմիայի ողբը»։   

------------

* Բարեկեցություն — Լավ, հարմարավետ, բարիքներով լեցուն կյանք՝ կենցաղ

Հեզ մարդը հիշաչար [1] չէ, ներողամիտ է, չի բարկանում, փոթորկվում, կոպտում, վատ խոսքեր չի արտաբերում ու չի հայհոյում, զուսպ է, համեստ և զիջող։ Նա նաև շատ համբերատար է։ Արդեն ասվել է, որ խոնարհությունն իր մեջ շատ առաքինություններ է պարունակում,  և դրանցից մեկն էլ հենց հեզությունն է։ Եթե մեկը ներողամիտ է, չարին չարով չի հատուցում, վրեժխնդիր չի լինում, այլ հակառակը` բարիք է գործում իրեն վատություն արած մարդուն, կոպիտ պատասխաններ չի տալիս, չի հայհոյում, անտեղի չի բարկանում, կամ երբ իրեն վատ բան են անում, արագ մոռանում է, այսինքն` հիշաչար չէ, ապա այս ամենը հեզության հատկություններն են, որոնց մասին խոսվեց նաև խոնարհության բացատրության մեջ։ 

Հեզության գլխավոր հատկությունը չբարկանալն է, ուստի հեզությանը հակադիր է բարկությունը։ Սակայն սա չի նշանակում, որ հեզ մարդը չի կարող բարկանալ, կամ որ բարկությունն ընդհանրապես վատ բան է։ Վատ երևույթների, չար արարքների վրա պե՛տք է բարկանալ, սակայն ո՛չ մարդկանց վրա, այն էլ հանիրավի, այսինքն` առանց լուրջ ու արդար պատճառի։ Չէ՞ որ Աստված էլ է բարկանում, երբ տեսնում է, որ մարդիկ վատ բաներ են անում։ Օրինակ` տեսնում ենք, որ մեկը հայհոյում է իր ընկերոջը կամ հարվածում։ Չէ՞ որ չենք կարող անտարբեր գտնվել սրա հանդեպ. անշուշտ կբարկանանք, սակայն պիտի կարողանանք բարկության զգացումը զսպել և ինքներս էլ չհարվածենք կամ հայհոյենք, այլապես նույն վատ արարքը թույլ կտանք։ Քրիստոսի աշակերտներից մեկը` Պողոսը, մեզ սովորեցնում է. «Չարին չարով մի՛ հատուցեք, այլ բոլոր մարդկանց համար բարի՛ն մտածեք։ ....Ձեր անձի վրեժը մի՛ լուծեք, այլ տեղի՛ տվեք բարկությանը, որովհետև Աստված ասում է. «Ի՛մն է վրեժխնդրությունը, և Ես կհատուցեմ»»։ «Տեղի՛ տվեք բարկությանը», այսինքն` թողեք, մինչև բարկացածը հանդարտվի։ Դուք վրեժ մի՛ լուծեք, դա թողե՛ք Աստծուն, չէ՞ որ Նա ամեն ինչ տեսնում է. Աստված ինչ-որ ձևով կպատժի վատ արարքը թույլ տված մարդուն։ Իսկ դուք դա մի՛ արեք և ոխ մի՛ պահեք նրա հանդեպ։ 

Միայն ծայրահեղ դեպքում, եթե ընկերոջը կամ ինքներս մեզ պաշտպանելու ուրիշ հնար չկա, կարող ենք ուժի դիմել։ Աստված կամենում է, որ նույնիսկ բարություն անենք մեզ վատություն անողներին. Հիսուսը «Լեռան քարոզում» մի տեղ այդ մասին ասում է. «Օրհնե՛ք ձեզ անիծողներին, բարի՛ք գործեք ձեզ ատողներին». ուրեմն էլ ինչպե՞ս կարող ենք բարկանալով վրեժ լուծել։ 

Հեզության օրինակներ

Իսրայել երկրի մեծ ու սուրբ թագավոր Դավիթը նախքան թագավոր դառնալը ծառայում էր Սավուղ թագավորի պալատում։ Դավիթը քաջարի էր, բարի, խելացի, աստվածասեր ու շատ հեզ։ Նա թշնամիների դեմ պատերազմներում հաղթանակներ էր տանում։ Եվ ժողովուրդը սկսում է նրան սիրել ու նրա հանդեպ պատիվ ցույց տալ։ Սա տեսնելով` Սավուղը նախանձով է լցվում և որոշում Դավթին սպանել։ Դավիթն իրեն հավատարիմ զինվորներով փախչում է Սավուղի պալատից, իսկ Սավուղն էլ իր զինվորներով հետապնդում է նրան։ Երկու անգամ այնպես է պատահում, որ Դավիթը կարող էր շատ հանգիստ սպանել իրեն ատող ու ոչնչացնել կամեցող Սավուղին, սակայն, գիտենալով հանդերձ, որ կենդանի մնալու դեպքում Սավուղն իրեն` Դավթին, կսպանի, ինքը երբեք իր թագավորի վրա ձեռք չի բարձրացնում։ Ավելի ուշ` թշնամու դեմ մղած ճակատամարտերից մեկում, Սավուղը սպանվում է։ Երբ նրա մահվան մասին լուրը հասցնում են Դավթին, վերջինս մեծապես ողբում է Իսրայելի թագավոր Սավուղի մահը։ Ահա այսքան բարություն ու անհիշաչարություն է ցուցաբերել Դավիթը Սավուղի հանդեպ և չարին չարով չի հատուցել։

Ստեփանոս Նախավկան ապրել է Երուսաղեմում և շատ առաքինի, մեծ հավատով լի և հրաշագործ քրիստոնյա է եղել։ Հիսուսի առաքյալները, քանի որ շատ զբաղված էին մարդկանց քարոզելով ու աղոթելով, Ստեփանոսին և ևս 6 հոգու նշանակում են «սեղանների սպասավորներ»։ Այսինքն` նրանք պիտի հոգ տանեին աղքատ մարդկանց ու այրիների [2] մասին և նրանց կերակուր տային։ Այդ ժամանակ էլ քրիստոնյաները աղքատների համար այսօրվա հասարակական բարեգործական ճաշարանների նման գցում էին ընդհանուր սեղաններ ու ճաշ տալիս։ Ահա այս գործն էր կազմակերպում Ստեփանոսը։ Սակայն Ստեփանոսը նաև շատ հրաշքներ էր գործում, այլև ինքն էլ էր Հիսուսի մասին քարոզում ժողովրդին, և այնքան իմաստուն էր, որ ոչ ոք չէր կարողանում նրան խոսքով հաղթել։ Քրիստոսին չհավատացող հրեաները նախանձից ու չարությունից ի վերջո նրան քարկոծելով սպանեցին։ Երբ նրան քարկոծում էին, նա ոչ միայն ինքն էլ նրանց վրա քարեր չէր գցում, ոչ միայն չէր բարկանում ու անպատվում իրեն քարկոծողներին, այլև նույնիսկ աղոթում էր նրանց համար, որ Աստված չդատի նրանց, այլ ների։ Նա վարվեց ճիշտ այնպես, ինչպես Տեր Հիսուսը` խաչի վրա։ Ստեփանոսի վերջին խոսքը, հոգին տալուց առաջ, սա էր. «Տե՛ր, նրանց համար մեղք մի՛ համարիր սա»։ 

Ի՞նչն է հեզերի վարձատրությունը. ի՞նչ է «երկիրը ժառանգելը» 

Աստվածաշնչի գրքերից մեկը` «Սաղմոսագիրքը», նույնպես խոսում է այս մասին։ Սաղմոսներից մեկում (36-րդում) Դավիթ թագավորը տալիս է մի շարք խրատներ` չար մարդկանց չնախանձելու, բարի գործեր անելու, Տեր Աստծուն միշտ աղոթելու, ծառայելու և հնազանդ լինելու, ինչպես նաև չբարկանալու։ 

«Լռի՛ր բարկությունից,- ասվում է այնտեղ,- դադարեցրո՛ւ ջղայնությունդ և չարերին մի՛ նախանձիր։ Որովհետև չարերը շուտով կոչնչանան, իսկ նրանք, ովքեր հույսը Տիրոջ վրա են դնում, կժառանգեն երկիրը։ Փոքր-ինչ կանցնի, և ամբարիշտն [3] այլևս չի լինի, նրա տեղը կփնտրես ու չես գտնի։ Իսկ նրանք, ովքեր հեզ են, կժառանգեն երկիրն ու մեծ խաղաղություն կվայելեն»։

Այս սաղմոսը սովորեցնում է, որ երբ մեզ չարիք են հասցնում, մենք բարկությամբ չպիտի պատասխանենք, վրեժ չպիտի լուծենք, այլ ծագած խնդիրը հանձնենք Տեր Աստծո տնօրինությանը, և Նա ամեն մարդուն իրեն արժանի պատասխանը կտա։ Չար մարդիկ, միևնույն է, իրենց պատիժը ստանալու են։ Իսկ Աստծուն հավատարիմ մարդիկ միշտ պիտի հեզ լինեն և իրենց հեզությամբ անպայման կհաղթեն, որովհետև Աստված նրանց օգնության կգա։ Միայն պետք է մի փոքր համբերել։ 

Երբ մարդ բարի գործ է անում և իր հույսն Աստծո վրա դնում, ինչ ձախորդություններ էլ, որ պատահեն, որքան էլ որ մարդիկ չարիքներ նյութեն նրա դեմ, միևնույն է, նա, իր հույսն Աստծո վրա դնելով, ուստի հանգիստ սրտով, հեզությամբ, առանց չարին չարով հատուցելու, կարող է շատ բաների հասնել և իր բարի գործերում հաջողություն գտնել։ 

Որևէ երկիր գրավելու համար մարդիկ սովորաբար պատերազմներ են մղում, շատ արյուն թափում, ավերածություններ անում։ Սակայն քրիստոնյաները կարող են իրենց հեզ բարքով ու իմաստությամբ, աղոթքով ու համբերատարությամբ նույնպես երկրներ գրավել, միայն թե ոչ թե այդ երկրների հողերը, այլ մարդկանց սրտերը։ Մարդկանց սրտերը գրավելը շատ մեծ ուժ է։ Տեր Հիսուսի համբարձումից հետո Նրան հավատացող մարդիկ իրենց հավատքի համար շարունակ հալածվում էին, չարչարվում էին, սպանվում, նրանք չունեին ոչ զենք, ոչ զորքեր։ Սակայն Քրիստոսի հավատքն արագորեն տարածվեց շատուշատ երկրներում, և ի վերջո շատ երկրներ քրիստոնյա դարձան, որոնց թվում առաջիններից մեկը` Հայաստանը։ Չէ՞ որ Քրիստոսի առաքյալներն ու հետո նրանց աշակերտները  ոչ մի զենք ու բանակ չունեին, բայց Աստծո օգնությամբ և իրենց հեզությամբ ու խոնարհությամբ, թեկուզ չարչարվելով ու սպանվելով, արդյունքում շատ երկրներ գրավեցին իրենց Տիրոջ և Թագավորի` Քրիստոսի համար։ Քրիստոնյաներս հաճախ կոչվում ենք «Քրիստոսի զինվորներ», և մեր զենքը մեր բարի վարքն է` խոնարհությունը, հեզությունը, բարությունը, ողորմածությունը և այլն։ Մեր զենքը Աստծո խոսքն է, այսինքն` Նրա պատվիրանները, երբ մենք դրանք կատարում ենք։ Այս զենքով միշտ կարելի է հաղթանակի հասնել, եթե մենք Աստծուն հաճելի գործեր ենք անում և մեր հույսը դնում ենք Նրա վրա։ 

Աշխարհում մի տարածված խոսք կա, որը շատ հաճախ կարելի է լսել. «Նպատակն արդարացնում է միջոցները», այսինքն` եթե նպատակ ունես, դրան հասնելու համար կարող ես անել, ինչ ուզում ես, նույնիսկ կարող ես չար արարքներ թույլ տալ` սպանել, գողանալ, խաբել, միայն թե հասնես քո ուզածին։ Սովորաբար շատ մարդիկ հենց այդ օրենքով էլ շարժվում են, դրա համար էլ աշխարհում շարունակ մարդիկ սպանում են միմյանց, հալածում, տանջում, գործում ամեն տեսակ անիրավություններ [4]։ Սակայն այս խոսք-օրենքը քրիստոնյաների համար անընդունելի է և Աստծուն հաճելի չէ։ Աստված ասում է հակառակը. «Նպատակը չի՛ արդարացնում միջոցները։ Դու, որ քրիստոնյա ես, պարտավոր ես միշտ, ինչ վիճակում էլ որ գտնվես, պահել Իմ պատվիրանները և վատ բաներ չգործել, այլ միայն բարին։ Եթե նպատակդ բարի է, ապա խնդրի՛ր Ինձ, և Ես կօգնեմ քեզ, ու դու նրան կհասնես։ Միայն թե հույսդ դի՛ր Ինձ վրա, ոչնչից մի՛ վախեցիր, համբերի՛ր, և Ես ամեն ինչ կանեմ, ինչպես պետք է. չէ՞ որ Ես Աստված եմ և ամենակարող»։  

Գիտե՞ք, հեզ ու խոնարհ մարդիկ, նրանք, ովքեր միշտ աշխատում են կատարել Աստծո պատվիրանները, աշխարհի ամենաքաջ ու անվախ մարդիկ են։ Ամբողջապես հեզ ու խոնարհ մարդկանց բոլորովին հատուկ չէ վախկոտությունը։ Նրանք ոչ մի բանից չեն վախենում` ոչ տանջանքներից, ոչ մահվանից, ոչ ունեցվածքը կամ տունը կորցնելուց, ոչ մութ գիշերից, ոչ գազաններից։ Նրանք միայն մի բանից են վախենում` վատ արարքներ թույլ տալուց, մեղքեր գործելուց, որովհետև գիտեն, որ դրանով վշտացնելու և նույնիսկ բարկացնելու են Աստծուն։ Նրանք ուրիշ ոչ մի բանից չեն վախենում, որովհետև շատ մեծ հավատ ունեն Աստծո հանդեպ, իրենց հույսը միշտ դնում են Նրա վրա և բոլորովին չեն կասկածում, որ Աստված իրենց կփրկի ամեն փորձանքից և իրենց ոչ մի վատ բան չի պատահի։ Իսկ եթե նույնիսկ փորձանք է պատահում, նրանք քաջությամբ դիմանում են ամեն ինչի և չեն տրտնջում, այլ Աստծուն փառք են տալիս, որովհետև Աստծո հանդեպ շատ մեծ սեր ունեն։ Նրանք մտածում են. «Եթե Աստված թույլ է տվել, որ ես այս նեղությունը կամ տանջանքը կրեմ, ուրեմն դա ինձ պետք է, եթե նույնիսկ ես դրա իմաստը չեմ հասկանում»։ Նրանք հիշում են Տեր Հիսուսի խոսքը. «Մի՛ վախեցեք նրանցից, ովքեր սպանում են մարմինը, սակայն հոգին սպանել չեն կարող», այսինքն` մի՛ վախեցեք ո՛չ չար մարդկանցից ու նրանց անիրավություններից, ո՛չ հիվանդություններից, ո՛չ այլ տեսակ նեղություններից և մահվանից։ Իսկական քրիստոնյայի համար միայն մեկ մահ կա` հոգու մահը, այսինքն` երբ հոգին շատ տգեղանում է մեղքերից և դառնում Աստծուն ոչ հաճելի։ Այսպիսի հոգին անպայման մի օր իր պատիժը կկրի։ Ահա այսպես են մտածել սուրբ առաքյալները և բոլոր նրանք, ովքեր շատ տանջանքներ են կրել հանուն Հիսուսի և սպանվել են, սակայն Նրան չեն դավաճանել։ Եվ նրանց հոգիներն ուրախությամբ գնացել են Քրիստոսի մոտ և Նրա հետ միասին պիտի գան աշխարհի վախճանին։

Ուրեմն` իմացանք, որ հեզերը կարող են նույնիսկ երկրներ գրավել իրենց բարությամբ և Աստծո հանդեպ հավատարմությամբ։ Սակայն Տեր Հիսուսը հեզերին խոստանում է նաև այն երկիրը, որը պիտի ստեղծվի հետո, երբ այս երկիրը, որի վրա ապրում ենք, կրակով ոչնչանա կամ մեծապես փոխվի՝ դառնալով բոլորովին այլ երկիր։ Դա տեղի կունենա Տեր Հիսուսի Երկրորդ գալուստից ու դատաստանից հետո։ Երբ Տեր Հիսուսը գա, մեռած մարդկանց հոգիները նորից ստանալու են իրենց մարմինները։ Հենց սա էլ մեռելների հարությունն է։ Սակայն այդ մարմինները, ի տարբերություն մեր այս մարմնի, ոչ ցավ են զգալու, ոչ հիվանդանալու են, ոչ էլ ուտելու և խմելու կարիք են ունենալու։ Մենք մեր այդ մարմիններով ապրելու ենք հրեշտակների պես։ Այդ ժամանակ, ինչպես մեզ սովորեցնում է Աստվածաշունչը, երկիրն ու երկինքն այրվելու են, և նոր երկինք ու նոր երկիր են ստեղծվելու։ Միայն թե, ի տարբերություն մեր այս երկրի, այնտեղ ոչ ոք այլևս չի կարողանալու մեղք գործել, և ոչ ոք չի տանջվելու, չի վշտանալու, չի հիվանդանալու։ Այնտեղ մարդիկ միայն սիրելու են միմյանց և ուրախ ու երջանիկ են լինելու։ Նրանք այլևս երբեք չեն մահանալու։ Նրանք ապրելու են հավիտենական թագավորությունում, որի Արքան Քրիստոսն է։ 

Ուրեմն, երբ Տեր Հիսուսը երանի է տալիս հեզին, Նա նրան խոստանում է և՛ այս երկրի վրա հաջողություն, և՛ այն երկրում բնակություն, որը հետո պիտի ստեղծվի և երբեմն կոչվում է «Ողջերի երկիր»։ Այսպես է կոչվում, որովհետև այնտեղ ոչ ոք այլևս չի մեռնելու։

Դավիթը` իր քաջարիությամբ և միևնույն ժամանակ մեծ հեզությամբ հայտնի այդ մարդը, մի ուրիշ սաղմոսում (26-րդ) իր թշնամիների դեմ օգնություն է խնդրում Տիրոջից և ապա ասում է.

Ես հավատացի, որ կտեսնեմ Տիրոջ բարությունը Ողջերի երկրում։

Հույսդ Տիրոջ վրա՛ դիր և քաջալերվի՛ր։

Թող սիրտդ զորանա, և հույսդ Տիրոջ վրա՛ դիր։

------------

[1] Հիշաչար — չարը, վատ բանը, մեկից ստացած վիրավորանքը հիշող, չներող

[2] Այրի — կին, ում ամուսինը մահացել է

[3] Ամբարիշտ — չար, մեղավոր մարդ

[4] Անիրավություն — մեղք, անօրինություն, ամբարշտություն, չարություն

Գիտենք, որ քաղցը` կերակրի և ծարավը` ջրի մեծ ցանկությունն ու կարիքն են։ Քաղցն ու ծարավը շատ զորավոր կարիքներ են, որոնք եթե չբավարարվեն, մարդը կարող է նույնիսկ մեռնել։ Ուստի երբ ցանկանում ենք ասել, որ մեկն ինչ-որ բանի չափազանց մեծ կարիքն ունի, այն չափազանց շատ է ցանկանում, երբեմն փոխաբերաբար գործածում ենք «քաղց» և «ծարավ» բառերը։ Օրինակ` ասում ենք, որ ինչ-որ մեկը գիտության «քաղցն» ունի կամ «ծարավ» է ուսման։ Ուրեմն` Տեր Հիսուսի արտասանած այս խոսքի մեջ երանի է տրվում այն մարդկանց, ովքեր շատ մեծ փափագ ունեն արդարության։

Ի՞նչ է արդարությունը

Սովորաբար արդար ենք կոչում այն մարդուն, ով ինչ-որ բան ճիշտ է բաշխում, ճիշտ որոշումներ է կայացնում, մարդկանց հետ ազնվորեն է վարվում։ Օրինակ` արդար մարդը շատ կարիք ունեցողին շատ օգնություն է տալիս, իսկ քիչ կարիք ունեցողին` քիչ, արդար դատավորը մեղավորին պատժում է, իսկ անմեղին ազատ արձակում, արդար տնօրենը լավ աշխատողին ավելի լավ է վարձատրում, քան վատին։ Իսկ եթե մեկը մեծ կարիք ունեցողին քիչ օգնություն է հատկացնում, իսկ սակավ կարիք ունեցողին` շատ, մեղավորին արդարացնում է, մինչ անմեղին պատժում, լավ աշխատողին քիչ վարձատրում, իսկ վատին` շատ, ապա այսպիսի մարդն անարդար է։ Ուրեմն` արդարությունը կապված է ճշմարտության հետ, և առանց ճշմարտության արդարություն գոյություն չունի։ Անշուշտ, Աստված սիրում է այսպիսի արդարությունը և կամենում, որ բոլոր մարդիկ էլ արդար լինեն։ Սակայն այս «երանիի» մեջ Տեր Հիսուսն այսպիսի՛ արդարության մասին չի խոսում։ Հապա ինչպիսի՞։ Պարզելու համար նախ տեսնենք, թե «արդարություն» և «արդար» բառերն ուրիշ ի՛նչ իմաստ ունեն։

Աստվածաշնչում շատ հաճախ «արդար» են կոչվում Աստծո պատվիրանները պահող, Նրան սիրող, ազնիվ ու առաքինի մարդիկ, և «արդարությունն» այս դեպքում Աստծո կամքի կատարումն է։ 

Իսկ ինչպե՞ս կարող ենք իմանալ Աստծո կամքը, որ այն կատարենք, ինչպե՞ս իմանանք, թե Աստված մեզանից ինչ է ուզում։ Պիտի նայենք Նրա պատվիրաններին, այսինքն` մեզ ուղղված Նրա պատվերներին, որոնք գրված են Աստվածաշնչում։ Աստծո պատվիրանների պահպանումն էլ հենց Աստծո կամքի կատարումն է։ Իսկ երբ մարդ կատարում է Աստծո կամքը, միշտ շարժվում Նրա կամքի համաձայն, այդ ժամանակ կոչվում է «արդար», և Աստծո կամքի համաձայն կատարված նրա գործերը կամ Աստծո կամքի համաձայն ապրված կյանքը` «արդարություն»։ Իսկ հակառակը կատարելու դեպքում մարդը կոչվում է «ամբարիշտ», և նրա գործերը` «ամբարշտություն»։ Եվ Տեր Հիսուսը հենց այս արդարության մեծ փափագն ունեցողներին է երանի տալիս։

Տեր Հիսուսը մի տեղ ասում է. «Իմ կերակուրն այն է, որ կատարեմ Իմ Հոր կամքը»։ Պարզ է, որ Նա նյութական կերակրի մասին չի խոսում, այլ հոգևոր, և ասում է, որ այդ հոգևոր կերակուրը Նրա Հոր, այսինքն` Աստծո, կամքի կատարումն է։ Երբ Տեր Հիսուսը մկրտվելուց հետո անապատում փորձության էր ենթարկվում սատանայի կողմից*, սատանային հիշեցրեց Աստվածաշնչում գրված  մի խոսք. «Միայն հացով չի ապրում մարդ, այլև Աստծո բերանից ելած ամեն խոսքով»։ Իսկ Աստծո բերանից ելած խոսքերը հենց Նրա պատվիրաններն են։ Աստված Եսայի մարգարեի միջոցով ասում է. «Ինչ որ ելնում է Իմ բերանից, արդարություն է»։

Հիմա իմացանք, որ «արդարությունը» մեր հոգևոր հացն ու ջուրն է, իսկ դա Աստծո կամքն է և դրա կատարումը։ Ուրեմն` ովքեր մեծ փափագ ունեն ճանաչելու և կատարելու Աստծո կամքը, նրանք երանելի են և իրենց փափագածը կստանան ու կհագենան։ Ասում ենք` «ճանաչելու և կատարելու», որովհետև նախ մարդ պիտի ճանաչի, իմանա, թե Աստված իրենից ինչ է կամենում, որպեսզի կատարի։ Նա նախ պիտի հասկանա Աստծո պատվիրանները։ Եվ կհագենա հենց այդ գիտությամբ` Աստծո կամքի և Նրա վերին գաղտնիքների։ Որովհետև Աստված Իրեն սիրողներին և Իր կամքն ու պատվիրանները կատարողներին սովորեցնում է շատ բաներ և նրանց առաջ բացում շատ գաղտնիքներ։ Այս ամենը երկնային ու աստվածային գիտությունն է։ 

------------

* Այս մասին գրված է Մատթեոսի Ավետարանի 4-րդ գլխում։

Հաջորդ «երանին» վերաբերում է ողորմածությանը։ Ողորմածությունը գութի և կարեկցանքի զգացումն է։ Օրինակ` երբ մեկը տեսնում է մի քաղցած մարդու և կարեկցելով` նրան կերակրում է, կամ տեսնում է տրտմած ու լաց լինող մեկի և չի արհամարհում ու անտեսում նրան, այլ փորձում է մխիթարել և ուրախացնել, այսպիսի մարդը ողորմություն է գործում։ Եթե նա նման դեպքերում միշտ այսպես է վարվում, ապա նրա մասին կարելի է ասել, որ նա ողորմած է։

Ողորմության շատ ձևեր կան։ Միայն աղքատներին դրամ տալը չէ՛ ողորմություն, այլև գթության ամեն տեսակ գործերը` հիվանդներին խնամելը, ծերերի հանդեպ հոգատարությունը, կարիքավորներին սեփական հագուստից ու կերակրից բաժին հանելը և այլն։ Սրանք կոչվում են մարմնավոր ողորմություններ։ Սակայն կա նաև հոգևոր ողորմություն։ Դա այն է, որ վշտահար ու տրտում մարդուն փորձում են մխիթարել, որ Աստծո պատվիրանների և ընդհանրապես ամեն բարի բանի մասին սովորեցնում են չիմացողին, և սա անում են ոչ թե հպարտանալով, այլ հեզությամբ ու սիրով, միայն այն նպատակով, որ օգնեն նրան ավելի ճիշտ ու բարի կյանքով ապրել։ Հոգևոր ողորմություն է թշվառ մարդկանց չարհամարհելը, վատ սովորող աշակերտակցին, պակաս ընդունակություններ ունեցողին չծաղրելը կամ նրան «վերևից չնայելը», այլ հնարավորության դեպքում օգնելը։ Հոգևոր շատ մեծ ողորմություն է նաև մարդկանց համար սրտանց աղոթելը, քանի որ սրտաբուխ ու անկեղծ աղոթքը Աստված արագ է լսում ու կատարում, եթե իհարկե Իր կամքին հաճելի, բարի և օգտակար բաներ են խնդրում։ 

Ահա այսպիսի ողորմածություն ունեցող անձինք երանելի են, և նրանք, ըստ Տեր Հիսուսի խոստման, իրենք էլ Աստծուց ողորմություն կգտնեն. «Երանի՜ ողորմածներին, որովհետև նրանք ողորմություն կգտնեն»։

Ի՞նչ ողորմություն կգտնեն

Աստված ինչպե՞ս պիտի ողորմի ողորմածներին։ Նրանց կերակրելո՞վ, հագցնելո՞վ, այլևայլ մարմնավոր կարիքնե՞րը հոգալով։ Ո՛չ։ Նա այդ ամենը առանց մեր արժանիքների [1] էլ տալիս է մեզ։ Աստված ամենքին տալիս է, ինչ որ նրանց անհրաժեշտ է։ Ոչ մի մարդ, ոչ մի արարած Աստծո ուշադրությունից դուրս չի մնում, Նա բոլորի մասին էլ հոգ է տանում։ Նույնիսկ մեզ պատվիրում է, որ կերակրի ու հագուստի մասին մենք չհոգանք, այլ այդ հոգսն Իրեն հանձնենք, և Նա մեզ կտա այն ամենն, ինչի կարիքն իսկապես ունենք։ Ուրեմն` ո՞ր ողորմության մասին է Տեր Հիսուսը խոսում այս «երանիի» երկրորդ կեսում։

Մատթեոս ավետարանիչը գրում է, որ հրեաների Զատկի տոնից երկու օր առաջ Տեր Հիսուսը մի երկար զրույց է ունենում Իր առաքյալների հետ։ Այս զրույցի ընթացքում Նա բազմաթիվ կարևոր զգուշացումներ է անում և առակներ պատմում։ Նա Իր առաքյալներին հայտնում է Իր երկրորդ գալստյան և դրան նախորդող, ինչպես նաև հետևող դեպքերի մասին։ Նա ասում է, որ երկրորդ անգամ էլ պիտի գա, և շատ փառավոր կերպով ու հրեշտակների հետ միասին։ Այդ ժամանակ իբրև թագավոր պիտի նստի գահին, բոլոր մարդիկ` բոլոր դարերում ծնված և բոլոր ազգերին պատկանող, պիտի հավաքվեն Նրա առաջ, և Նա ոչխարներին պիտի զատի այծերից, այսինքն` արդարներին` մեղավոր ու ամբարիշտ մարդկանցից։ Այստեղ Տեր Հիսուսը խոսում է Մեծ դատաստանի մասին, որը տեղի է ունենալու այս աշխարհի վերջին, երբ Ինքը գա, և բոլոր մեռածները հարություն առնեն։ Ահա այդժամ Նա արդարներին պիտի ասի. «Եկե՛ք, Իմ Հո՛ր օրհնյալներ, ժառանգե՛ք աշխարհի սկզբից ձեզ համար պատրաստված արքայությունը։ Քանզի քաղցեցի, և կերակրեցիք Ինձ. ծարավեցի, ծարավս հագեցրիք. օտարական էի, Ինձ օթևան տվեցիք. մերկ էի, Ինձ հագցրիք. հիվանդ էի, եկաք Ինձ տեսության. բանտում էի, այցելեցիք Ինձ»։ Այդ ժամանակ արդարները կասեն. «Տե՛ր, Քեզ ե՞րբ քաղցած տեսանք  և կերակրեցինք, կամ ծարավ` և ծարավդ հագեցրինք։ Քեզ ե՞րբ իբրև օտարական տեսանք և օթևան տվեցինք, կամ մերկ` և հագցրինք։ Քեզ ե՞րբ հիվանդ կամ բանտարկված տեսանք և Քեզ մոտ եկանք»։ Իսկ Տեր Հիսուսը կպատասխանի նրանց. «Ճշմարի՛տ եմ ասում ձեզ, քանի որ այս փոքրիկ եղբայրներից մեկի համար արեցիք, արեցիք Ի՛նձ համար»։ 

Այսինքն` ինչ ողորմության գործ էլ որ անում ենք որևէ մեկի համար, Հիսուսի՛ համար ենք անում։ Եվ ուրեմն` արդարները, որ ողորմած են եղել մարդկանց հանդեպ, պիտի ժառանգեն Երկնքի արքայությունը։ Եվ հակառակը` ինչ չարիք էլ որ պատճառում ենք մարդկանց, դարձյալ Հիսուսին ենք անում, սովորեցնում է Տեր Հիսուսը` շարունակելով Իր խոսքը։ Եվ այդպիսիներին` անողորմ մարդկանց, Տեր Հիսուսը պիտի հավիտենական պատժի ենթարկի։

Այս պատմությունից երևում է, որ ողորմածները պիտի արժանանան Երկնքի արքայության, այլ խոսքով` պիտի փրկվեն։ Հենց այս փրկությունը կամ Երկնքի արքայության ժառանգությունն էլ այն ողորմությունն է, որ պիտի գտնեն ողորմածները։

Իրական ողորմությունը

Ասացինք, որ Աստված մարդու գործած ողորմությունները պիտի վարձատրի։ Սակայն կարող է այնպես պատահել, որ մարդու գործած շատուշատ բարի գործեր` ողորմություններ, Աստված հաշվի չառնի և դրանք գործած մարդուն չվարձատրի, այլ նույնիսկ պատժի։ Ինչո՞ւ։

Ողորմության մասին Տեր Հիսուսը «Լեռան քարոզում»` մի ուրիշ տեղ, մի շատ կարևոր բան է սովորեցնում։ Առանց այդ կարևոր նախապայմանի [2] ոչ մի ողորմություն ճշմարիտ ողորմություն չէ, եթե նույնիսկ մարդ մի հերոսական արարք գործի, շատ դրամներ տա իբրև օգնություն և այլն։ Լսենք հենց Տեր Հիսուսին.

«Զգո՛ւյշ եղեք, որ ձեր ողորմությունը մարդկանց առաջ չանեք՝ ի ցույց նրանց. այլապես վարձ չեք ընդունի ձեր երկնավոր Հորից։ Այլ երբ ողորմություն գործես, առջևդ փող մի՛ փչիր, ինչպես կեղծավորներն են անում ժողովարաններում ու փողոցներում, որպեսզի մարդկանցից փառավորվեն։ Ճշմարի՛տ եմ ասում ձեզ, հենց դա՛ է նրանց վարձը։ Բայց երբ դու ողորմություն գործես, թող ձախ ձեռքդ չիմանա, թե աջն ինչ է գործում. որպեսզի ողորմությունդ ծածուկ լինի, և Հայրդ, որ ծածուկ տեսնում է, քեզ հայտնապես կհատուցի»։

Այս խոսքերից պարզ է, որ այն մարդիկ, ովքեր որևէ բարի գործ են կատարում այն մտքով, որ մարդիկ տեսնեն կամ իմանան և իրենց փառավորեն, այսինքն` գովեն, մեծարեն, այսպիսի մարդիկ իրական ողորմություն չեն գործում։ Նրանց արած բարեգործության դիմաց Աստված այլևս նրանց չի վարձատրի, քանի որ մարդկանց գովեստներն ու մեծարանքներն արդեն նրանց վարձատրությունն են։ Այս մարդիկ իրենց ողորմությունը ոչ այնքան կարեկցանքից կամ Աստծո հանդեպ սիրուց են կատարում, որքան փառասիրությունից [3]։ Իսկ ովքեր ողորմություն են գործում կամ որևէ այլ բարի գործ կատարում ոչ թե ցուցադրաբար, մարդկանցից փառավորվելու համար, այլ իսկապես կարեկցանքից ու սիրուց մղված, նրանք իրենց արածը, որքան հնարավոր է, ծածկում են մարդկանցից. դրա մասին չեն պատմում, նույնիսկ իրենց ներսում էլ` մարդկանց աչքերից հեռու, չեն մեծամտանում` իրենք իրենց ասելով. «Տե՛ս ինչ բարի գործ կատարեցի։ Եվ որքան համեստ եմ, ոչ ոքի չեմ պատմում արածիս մասին»։ Իրական ողորմածները նման մտքեր չեն ունենում, նրանք իրենց արածն ասես չեն տեսնում, այլ իրենց բարի գործերն Աստծուն են վերագրում` համարելով, որ դրանք Աստված է գործել` իրենց պարզապես իբրև գործիք գործածելով։ Եվ սա էլ հենց այն է, ինչ ասում է Տեր Հիսուսը. «Երբ դու ողորմություն գործես, թող ձախ ձեռքդ չիմանա, թե աջն ինչ է գործում», այսինքն` նույնիսկ ինքդ քո արած բարի գործը մի՛  նկատիր և մի՛ արժևորիր [4]։

Ողորմածության օրինակներ 

Սուրբ Ներսես Մեծ կաթողիկոսի մասին գրված է, որ նա չափազանց գթասիրտ ու ողորմած է եղել, և նրա ուշադրությունից չի վրիպել ոչ ոք` ո՛չ աղքատները, ո՛չ հիվանդները, ո՛չ բորոտները [5]։ Նա մուրացկանությամբ իրենց գոյությունը պահպանող  անտուն բոլոր աղքատներին հավաքում է հատուկ հաստատություններում` աղքատանոցներում, ուր հոգում էին նրանց կարիքները։ Աղքատ հիվանդների համար բացում է հիվանդանոցներ, բորոտների և այլ վարակիչ հիվանդություններ ունեցող մարդկանց համար` ուրկանոցներ, այսինքն` բորոտանոցներ։ Ներսես Մեծը նաև կանոններ  է սահմանում, որ բոլոր իշխաններն ու հարուստները գթասիրտ լինեն իրենց ստորադասների, այսինքն` դիրքով իրենցից ցածր գտնվող և իրենց ծառայող մարդկանց հանդեպ։ 

Հինգերորդ դարում` Վարդանանց պատերազմից հետո, Պարսկաստանի բանտերում տանջվում էին շատ հայ աքսորյալ նախարարներ։ Պարսկաստան էին աքսորվել նաև հոգևորականներ։ Նրանցից երկուսի` Աբրահամ ու Խորեն երեցների [6] ականջները պարսիկները կտրում են և նրանց ուղարկում աշխատելու Պարսից արքունիքի ագարակներում։ Քանի որ Աբրահամն ու Խորենը շատ առաքինի մարդիկ էին, շուտով Պարսկաստանում գտնվող քրիստոնյաները սկսում են նրանց մեծ-մեծ նվերներ տալ։ Սակայն նրանք այդ նվերները չէին պահում իրենց, այլ Աբրահամը, երկար ու հոգնեցուցիչ ճանապարհ կտրելով, դրանք վերցնում ու տանում էր բանտերը` հայ նախարարներին։ Շուտով Խորեն երեցը, չդիմանալով նեղություններին, վախճանվում է։ Իսկ Աբրահամ երեցը որոշ ժամանակ անց պարսիկների կողմից ներման է արժանանում և վերադառնում հայրենիք` Հայաստան։

Տասներորդ դարում էր ապրում Աշոտ Երրորդ հայոց թագավորը` Աշոտ Երկաթ թագավորի եղբորորդին։ Նա շատ քաջ էր և թշնամիների դեմ պատերազմներում հաղթանակներ էր տանում։ Նա շատ բարի գործեր է կատարել և նա է, որ Անի քաղաքը դարձրել է հայոց մայրաքաղաք` այնտեղ կառուցելով բազմաթիվ հոյակերտ շինություններ, եկեղեցիներ ու պարիսպներ։ Նա նաև այնքան գթասիրտ ու ողորմած էր, որ ստացել է «Ողորմած» մականունը և հայտնի է «Աշոտ Ողորմած» անունով։ Նա նույնպես, Ներսես Մեծի պես, եկեղեցիներին կից կառուցում է հիվանդանոցներ և ուրկանոցներ, որոնցում հաճախ ինքն էլ էր խնամում վարակիչ հիվանդություններ ունեցող հիվանդներին։ Նա կաղ, խեղված, կույր, անտուն մարդկանց հավաքում էր իր պալատը և իր հետ միասին սեղան նստեցնում` ճաշելու։ Իր թագավորական գավաթից նրանց ըմպել էր տալիս և այնքան զարմանալի մարդասիրություն ուներ, որ երբ նրանք գավաթի տակ թողնում էին, նա առանց  զզվելու խմում էր մնացածը։ Աշոտ թագավորն այնքան առատաձեռն էր ամենքի հանդեպ, որ նրա մահվանից հետո, ինչպես գրված է նրա մասին, արքայական գանձարանում դրամ չէր մնացել. նույնիսկ թանկարժեք զարդերն էլ դրամի վերածելով` բաշխել էր կարիքավոր մարդկանց։ Այս բոլոր առաքինությունների համար Աշոտ Ողորմած հայոց թագավորը նույնիսկ սուրբ է համարվել։

------------

[1] Արժանիք — վարձատրության, գովեստների արժանի բարի հատկություն՝ առաքինություն

[2] Նախապայման — այն առաջին ու գլխավոր պայմանը, առանց որի ինչ-որ բան չի կարող գոյություն ունենալ

[3] Փառասիրություն — մարդկանց գովեստների, մեծարանքների, փառքի հանդեպ սեր

[4] Արժևորել — արժեք տալ ինչ-որ բանի, համարել կարևոր, մեծ ու արժեքավոր

[5] Բորոտ — հնում տարածված մի անբուժելի հիվանդությամբ՝ բորոտությամբ տառապող մարդ, ում դեմքն ու ամբողջ մարմինը ծածկվում էին վերքերով։ Սովորաբար առողջ մարդիկ խուսափում էին բորոտներից և արհամարհում նրանց։

[6] Երեց — քահանա

Ովքե՞ր են մաքուր սիրտ ունեցողները։ Մաքուր սիրտ ունեցողները նրանք են, ում մեջ բոլորովին չարություն չկա. նրանք ոչ նախանձում են, ոչ ատում, ոչ բարկանում, ոչ արհամարհում, ոչ կեղծում ու խաբում, ոչ վրեժխնդիր լինում։ Այսինքն` մաքուր սիրտ ունեցողը դարձյալ կատարյալ առաքինի մարդն է, ով ապրում է Աստծո պատվիրաններով։

Գիտե՞ք` ովքեր են սուրբերը։ «Սուրբ» բառը նշանակում է մաքուր, ուստի սուրբերը նրանք են, որոնց սիրտը մաքուր է։ Իսկ ինչի՞ց է մաքուր. բոլոր տեսակի մեղքերից կամ վատ հատկություններից։ Բոլոր քրիստոնյաներն էլ պիտի ձգտեն սուրբ դառնալ, այսինքն` մաքուր սիրտ ունենալ։ Աստված մեզ պատվիրում է. «Սո՛ւրբ եղեք, որովհետև Ես սուրբ եմ»։ Ուրեմն` սուրբ լինելը պատվեր է, և բոլոր քրիստոնյաներն էլ անցնում են այն ճանապարհով, որը տանում է դեպի սրբություն։ 

Սակայն այդ ճանապարհը «նեղ» է. այսպես է ասում Տեր Հիսուսը։ Այն դժվար է անցնել, սակայն, միևնույն է, Քրիստոսին հավատացողը նրանով պե՛տք է անցնի, քանի որ Տեր Հիսուսն է այդպես ասել. «Նեղ դռնո՛վ մտեք. քանզի դեպի կորուստ տանող դուռը լայն է եւ ճանապարհն՝ ընդարձակ, և շատերն են մտնում այդ դռնով։ Իսկ դեպի կյանք տանող դուռն անձուկ է և ճանապարհը՝ նեղ, և  քչերն են դրանք գտնում»։ Այս խոսքերը նույնպես մաս են կազմում «Լեռան քարոզի»։ Իսկ մի ուրիշ տեղ էլ, դարձյալ «Լեռան քարոզում», Տեր Հիսուսն ասում է. «Կատարյա՛լ եղեք, ինչպես ձեր երկնավոր Հայրն է կատարյալ»։

Ուրեմն` բոլոր քրիստոնյաներն էլ պիտի մտնեն նեղ դռնով և անցնեն նեղ ճանապարհով, բոլորն էլ պիտի քայլեն դեպի կատարելություն կամ սրբություն։ Սակայն ճիշտ այն պատճառով, որ դժվար է բոլորովին կատարյալ լինելը, շատ քիչ մարդիկ են դառնում իսկապես «սրտով մաքուր» կամ սուրբ։ Բոլոր սուրբերն էլ չափազանց դժվար, նեղություններով լի կյանք են ապրել։ Նրանք միշտ պայքարել են իրենց վատ հատկությունների դեմ և ի վերջո մաքրվել դրանցից, անշուշտ Աստծո օգնությամբ ու զորությամբ։ Քանի որ եթե Աստված մարդուն չօգնի, մարդը չի կարող ինքնուրույն կերպով մաքուր սիրտ ձեռք բերել։ Միայն Աստված է, որ կարող է մարդուն մաքրել։ Բայց Աստված էլ մաքրում է նրան, ով շատ ցանկանում է, շատ աղոթում և ջանք թափում մաքրվելու։ 

Թեև կատարյալ մարդիկ քիչ են, սակայն, ինչպես արդեն ասվեց, բոլո՛ր քրիստոնյաները պիտի ջանան կատարել Աստծո բոլո՛ր պատվիրանները, ամեն մեկն իր կարողության սահմաններում։ Եվ բոլորն էլ իրենց կատարած բարի գործերի կամ ձեռք բերած մաքրության չափով էլ կվարձատրվեն Աստծուց։

Աստծուն տեսնելը

Իմացանք, թե ովքեր են սրտով մաքուրները։ Իսկ ի՞նչ է նրանց երանությունը. դա Աստծուն տեսնելն է. «Երանի՜ սրտով մաքուրներին, որովհետև նրանք Աստծուն կտեսնեն»։

Մենք Աստծուն չենք տեսնում, և ինչպես գրված է Աստվածաշնչում, «Աստծուն ոչ ոք երբեք չի տեսել»։ Աստված միշտ մարդկային կերպարանքով է հայտնվել արդարներին և խոսել նրանց հետ, կամ էլ լսել են միայն Նրա ձայնը, իսկ կերպարանքը չեն տեսել։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև Աստված հոգի է, մեզ նման մարմին չէ։ Մարդիկ տեսել են մարդու կերպարանքն առած, մարդ դարձած Հիսուսին, Ով Աստծո Որդին է։ Սակայն Նրա Հորը կամ Սուրբ Հոգուն ոչ ոք չի տեսել այնպիսին, ինչպիսին կան իրականում։ Իսկ այժմ նաև Հիսուսին չենք կարող տեսնել, քանի դեռ Նա երկրորդ անգամ չի եկել երկիր։ Սրտով մաքուրները, կատարյալ մարդիկ այս աշխարհում Աստծուն տեսնում են իրենց մաքուր սրտում։ Տեսնում են այն պատճառով, որ իրենք էլ են սկսում նմանվել Աստծուն։ Քանի որ Աստված մաքուր է և Նրա մեջ ոչ մի չարություն չկա, այն մարդը, ով նույնպես մաքրվում է չարությունից, սկսում է հոգով նմանվել Աստծուն։ Եվ հենց իր հոգում էլ տեսնում է Նրան, ոչ թե մարմնի աչքերով, այլ հոգու։

Սակայն սրտով մաքուրները այս աշխարհի վախճանին արդեն նաև մարմնի աչքերով պիտի տեսնեն Աստծո Որդի Հիսուսին։ Իսկ ով տեսնում է Հիսուսին, տեսնում է և Նրա Հորը։ Մի անգամ, երբ Փիլիպպոս առաքյալն ասաց Հիսուսին. «Տե՛ր, ցո՛ւյց տուր մեզ Հորը, և դա բավական է մեզ», Հիսուսը պատասխանեց. «Փիլիպպո՛ս, այսքան ժամանակ ձեզ հետ եմ և չճանաչեցի՞ր Ինձ։ Ով Ինձ տեսավ, տեսավ Հորը»։ 

Սուրբ Հովհաննես առաքյալը գրել է, որ երբ Հիսուսը գա, և արժանանանք հավիտենական ուրախալից կյանքին Երկնքի արքայության մեջ, ահա այդ ժամանակ Աստծո նման ենք լինելու (Նրա նման գեղեցիկ, լուսավոր ու անմահ, ամբողջապես բարի ու կատարյալ), որովհետև Նրան տեսնելու ենք այնպես, ինչպես կա։ Հովհաննես առաքյալը շարունակում է. «Եվ ամեն ոք, ով այս հույսն ունի (այսինքն` Տեր Հիսուսին իսկապես տեսնելու հույսն ունի), իրեն մաքրում է, ինչպես Նա է մաքուր»։ Տեսնո՞ւմ եք, որ առաքյալն էլ է ասում, որ միայն մաքուրները կտեսնեն Աստծուն։ Եվ քանի որ Նա լույս է, արևից էլ լուսավոր, ինչպես այն ժամանակ, երբ Տեր Հիսուսը Թաբոր լեռան վրա պայծառակերպվեց*, ապա մաքուր սիրտ ունեցողները, արդարները, սուրբերը, կատարյալները նույնպես Նրա նման լուսավոր են լինելու. ինչպես Տեր Հիսուսն է ասում, «արդարները Երկնքի արքայության մեջ արեգակի պես փայլելու են»։  Պողոս առաքյալն էլ է ասում, որ մենք այստեղ` այս կյանքում, Տիրոջը տեսնում ենք ասես հայելիով, իսկ այնտեղ` այս աշխարհի վախճանին, Երկնքի արքայության մեջ, Նրան տեսնելու ենք դեմ-հանդիման։ «Հայելին» հենց մարդու մաքուր ու բարի սիրտն է, որի մեջ այս կյանքում արտացոլվում է Աստծո գեղեցիկ պատկերը։ 

Թերևս նկատեցիք, որ թե՛ խոնարհները, թե՛ սրտով մաքուրները, թե՛ արդարները, թե՛ ողորմածները, սրանք բոլորն էլ այն մարդիկ են, ովքեր սիրում են Աստծուն և կատարում Նրա պատվիրանները, ո՛չ թե միայն մեկը կամ մի քանիսը, այլ, կարելի է ասել, բոլորը։ Նշանակում է` Տեր Հիսուսն Իր բոլոր «երանիներն»  էլ տալիս է ճշմարտապես աստվածասեր ու սուրբ մարդուն։ «Երանիների» մեջ տարբերությունն այն է միայն, որ այս կամ այն «երանիի» մեջ ինչ-որ մի առաքինություն առավել է ընդգծվում։ Եվ եթե նկատեցիք, վարձատրություններն էլ են իրականում նույնը` Երկնքի արքայությունը և այն ամենը, որ տրվելու է աստվածասերներին այդ արքայության մեջ։  

------------

* Այս մասին գրված է Մատթեոսի Ավետարանի 17-րդ, Մարկոսի Ավետարանի 9-րդ և Ղուկասի Ավետարանի 9-րդ գլուխներում։

«Խաղաղարար» նշանակում է խաղաղություն անող` հաստատող (խաղաղ+արար)։

Երբ մարդիկ բորբոքված ու բարկացած խոսում են միմյանց հետ, երբեմն պետք է լինում մեկը, որ նրանց խաղաղեցնի։ Երբ մարդիկ խռովում են միմյանցից, դարձյալ երբեմն կարիքն է զգացվում մի միջնորդի, որ նրանց հաշտեցնի։ Այդ միջնորդը խաղաղարար է։ Երբ մեկն անհանգստանում է ինչ-որ բանի համար, տագնապում, կարիք է զգացվում նրան խաղաղեցնելու, ուրեմն այստեղ նույնպես խաղաղարարի կարիք կա։ Այդպես էլ, երբ երկու երկիր կամ զորաբանակ պատերազմում են միմյանց դեմ, մի երրորդ պետություն, ասում են, «խաղաղարար զորքեր» է ուղարկում պատերազմի վայրը` այդ շրջանում խաղաղություն հաստատելու համար։ Ահա այսպես խաղաղարարները պետք են այնտեղ, ուր խաղաղությունն ու անդորրը, հանդարտությունը, հավասարակշռությունը, սերը, բարեկամությունը խանգարվել են։ 

Երբ Տեր Հիսուսը ծնվեց, հրեշտակներն ավետիս տվեցին մարդկանց` երգելով` «Փա՜ռք Աստծուն բարձունքներում, երկրի վրա խաղաղություն և մարդկանց մեջ բարեհաճություն»։ Ինչո՞ւ ասացին. «Երկրի վրա խաղաղություն»։ Որովհետև Տեր Հիսուսը ծնվել էր, որպեսզի Աստծուց իրենց չար գործերով հեռացած ու թշնամի դարձած մեղավոր մարդկանց հաշտեցնի Հայր Աստծո հետ։ Մարդիկ իրենց մեղքերով երես էին դարձրել Աստծուց և տրտմեցրել Նրան։ Հիսուսը եկել էր, որպեսզի մարդկանց սովորեցնի մեղքից ու չար գործերից հեռանալու ճանապարհը, Իր կյանքով և մարդկանց համար մեռնելով ցույց տա այն մեծ սերը, որն Աստված ունի մարդկանց հանդեպ։ Տեր Հիսուսը` Աստծո Որդին, այսպիսով, միջնորդ դարձավ Աստծո և մարդկանց միջև։ Եվ, այս առումով, Նա ամենամեծ Խաղաղարարն է։ Բացի դրանից, Նա խաղաղարար է նաև Իրեն հավատացող յուրաքանչյուր անձի համար։ Նա Իրեն հավատացող և Իր պատվիրանների համաձայն ապրող մարդկանց հոգուն շնորհում է շատ մեծ խաղաղություն, երկնայի՛ն խաղաղություն։ «Իմ խաղաղությունն եմ թողնում ձեզ,- մի անգամ ասաց Նա Իր աշակերտներին, որով և` մեզ բոլորիս,-  Իմ խաղաղությունն եմ տալիս ձեզ»։ 

Նրա խաղաղությունը տրվում է այն մարդկանց, ովքեր շատ սիրում են Նրան և ջանում ամեն ինչ անել այնպես, որ Նրան հաճելի լինեն։ Եվ այսպիսի մարդիկ, իրենց մեջ ունենալով Հիսուսի խաղաղությունը, այն կարող են փոխանցել նաև ուրիշներին։ Ինչպե՞ս. իրենց բարի վարքով, բարի խոսքերով, բարի գործերով և նույնիսկ արտաքուստ ոչինչ չանելով, սակայն աղոթելով այն մարդկանց համար, ովքեր ունեն խաղաղվելու, իրենց վշտերից թոթափվելու, մխիթարվելու կարիք։ Նրանք աղոթում են ամբողջ աշխարհի խաղաղության համար։ Ուրեմն` Հիսուսին սիրող և Նրա խաղաղությունը ստացած մարդիկ իրենք էլ Հիսուսի` Աստծո Որդու նման դառնում են խաղաղարար։ Նախևառաջ հենց այսպիսի խաղաղարարներին է Տեր Հիսուսը երանի տալիս։ Իսկ քանի որ այսպիսի խաղաղարարները նմանվում են Տեր Հիսուսին, ապա ժառանգում են նաև Նրա անունը` «Աստծո որդի»։ Ահա այս մասին էլ ասում է Տեր Հիսուսը. «Երանի՜ խաղաղարարներին, որովհետև նրանք Աստծո որդի կկոչվեն»։

Ովքե՞ր են Աստծո որդիները

Բոլոր քրիստոնյաներն էլ, մկրտվելուց հետո, դառնում են Աստծո որդի։ Սակայն հաճախ նրանք այնքան վատ վարք են ունենում, այնպես են իրենց հոգին ամեն տեսակ չարությամբ կեղտոտում ու տգեղացնում, որ վերածվում են անառակ որդու, ինչպես «Անառակ որդու» առակի միջի կրտսեր որդին։ Հիշո՞ւմ եք` նա ինչ ասաց, երբ վերադարձավ հոր մոտ. «Հա՛յր, մեղանչեցի երկնքի դեմ և քո առաջ, այլևս արժանի չեմ քո որդին կոչվելու» [1]։ Ճիշտ այսպես էլ մկրտությամբ իբրև Աստծո որդի ծնված քրիստոնյաները իրենց վատ վարքի ու չար սրտի պատճառով կորցնում են «Աստծո որդի» լինելու և կոչվելու արժանավորությունը, այսինքն` այլևս արժանի չեն «Աստծո որդի» կոչվելու։ Մինչդեռ երբ ապրում են Աստծուն հաճելի կերպով և օրեցօր իրենց սրտում աճեցնում Քրիստոս Աստծո հանդեպ սերը, ձեռք բերում մաքուր սիրտ, դառնում են Աստծո իսկական և սիրելի որդիներ։ Դատաստանի օրը, երբ արդար քննություն լինի բոլոր մարդկանց գործերի, նույնիսկ մտքերի ու ցանկությունների, Տեր Հիսուսը պիտի դատի և Իրենից հեռացնի նաև վատ վարքով ապրած շատ քրիստոնյաների` մկրտությամբ Աստծո որդիների։ Այդ ժամանակ այսպիսի մարդիկ այլևս չեն կոչվելու Աստծո որդիներ, մինչդեռ արդարացած քրիստոնյաները արդեն վերջնականապես պիտի կոչվեն «Աստծո որդի» և այդ որդիությունն [2] այլևս երբեք չեն կորցնի։ 

Աստվածային խաղաղությունը մեծ անհրաժեշտություն է

Աստվածային խաղաղությունը այնքան ցանկալի ու անհրաժեշտ է մեզ, որ ոչ մի ուրիշ բան այնքան շատ չեն խնդրում եկեղեցում արարողությունների ժամանակ, որքան հենց այդ խաղաղությունը։ Եկեղեցական արարողությունների ժամանակ կարելի է ժամանակ առ ժամանակ լսել, թե ինչպես է սարկավագը ձայնում. «Եվ ևս խաղաղության զՏեր [3] աղաչեսցուք», այսինքն` «Դարձյալ խաղաղության համար աղաչենք Տիրոջը»։ Բազմաթիվ են այն աղոթքները, որոնցում քահանան խնդրում է, որ Աստված Իր խաղաղությունը տա մեզանից յուրաքանչյուրին, ինչպես նաև ամբողջ աշխարհին։ Իսկ երբեմն էլ քահանան խաչակնքում է եկեղեցում հավաքված ժողովրդի վրա և ասում. «Խաղաղությո՜ւն ամենեցուն», այսինքն` «Խաղաղությո՜ւն ամենքին»։ Սրանով նա ժողովրդին փոխանցում է Քրիստոսի խաղաղությունը։ 

Մենք էլ միշտ պիտի աղոթենք, որ Աստված խաղաղություն շնորհի թե՛ ամբողջ աշխարհին, թե՛ մեր ընտանիքի անդամներին, թե՛ մեր ընկերներին և թե՛ մեր անձերին։ Եթե մշտապես և սրտանց աղոթենք, ապա այս աղոթքներով մենք էլ կարող ենք լինել խաղաղարարներ։ 

Սակայն Աստծուց երանության արժանի է նաև այն խաղաղարարությունը, երբ ոչ ոքի հետ կռիվներ չենք անում կամ ոչ ոքից չենք խռովում, այլ միշտ ներում ենք ու հաշտվում, իսկ եթե որևէ մեկին ցավ ենք պատճառել, վիրավորել կամ վեճ ստեղծել, ներողություն ենք խնդրում և այսպիսով խաղաղություն հաստատում մեր և մեր դիմացինի միջև։ Նաև, ինչպես ամենասկզբում ասվեց, խաղաղարարություն է, երբ կարողանում ենք նաև ուրիշ խռովածների էլ միմյանց հետ հաշտեցնել։

Եգիպտոսում` մի խցում, երկու կրոնավոր էին միասին բնակվում։ Նրանք շատ հաճախ էին վիճում միմյանց հետ։ Ի վերջո, տեսնելով, որ այդ վեճերի պատճառով շարունակ իրենց խաղաղությունը խռովվում է, նրանցից մեկը` Պողոս անունով, մյուսին ասում է. «Երկա՞ր պիտի ապրենք այսպես, շարունակ վիճում ու վիրավորում ենք միմյանց»։ Իսկ մյուսը պատասխանում է. «Եղբա՛յր, խնդրում եմ, եկ այսպես պայմանավորվենք։ Երբ ես քեզ վիրավորեմ, խնդրում եմ, դիմացի՛ր ու մի՛ պատասխանիր, և երբ դու ինձ վիրավորես, ես էլ քեզ կդիմանամ»։ Այդպես էլ վարվում են։ Եվ, միմյանց հանդուրժելու միջոցով, խուսափում են վեճերից և մինչև կյանքի վերջ միշտ հաշտ ու խաղաղ են մնում։

ԱՂՈԹՔ

Քո խաղաղությամբ, Քրիստո՛ս Փրկիչ մեր, որ վեր է ամեն մտքից ու խոսքից, պահպանի՛ր մեզ և աներկյո՛ւղ պահիր ամեն չարից։ Հավասարեցրու մեզ Քո ճշմարիտ երկրպագուներին, ովքեր հոգով և ճշմարտությամբ են Քեզ երկրպագում։ Քանզի ամենասուրբ Երրորդությանդ վայել են փառք, իշխանություն և պատիվ այժմ և միշտ և հավիտյանս հավիտենից։ Ամեն։

------------

[1] Այս մասին գրված է Ղուկասի Ավետարանի 15-րդ գլխի 11-32-րդ համարներում։ 

[2] Որդիություն - որդի լինելը

[3] Կարդալ «ըզՏեր»։

Մենք արդեն գիտենք, թե ինչ է արդարությունը։ Արդարությունը և՛ Աստծո կամքն ու պատվիրաններն են, և՛ Աստծո կամքի և պատվիրանների համաձայն ապրվող կյանքը` արդար կյանքը։ Եվ գիտենք, որ ովքեր մեծ ձգտում ունեն Աստծո պատվիրանները, Աստծո կամքը սովորելու, իմանալու և դրա համաձայն ապրելու, այսինքն` արդարության քաղցն ու ծարավն ունեն, արժանի են երանության։ Բայց երանության արժանի են նաև նրանք, ովքեր այդ կյանքով ապրելիս դժվարությունների առաջ չեն ընկրկում, մարդկանցից ու նրանց հարուցած խոչընդոտներից, նույնիսկ սպառնալիքներից ու հալածանքներից չեն վախենում և Աստծուն ու Նրա պատվիրաններին հավատարիմ են մնում։ Նույնիսկ մահվան գնով։ Ահա այսպիսի մարդիկ, որոնց համար ամենակարևորն Աստծուն և ոչ թե մարդկանց հաճելի լինելն է, Աստծուն չբարկացնելը, չտրտմեցնելը, որևէ կերպ Նրա դեմ չմեղանչելը, արժանի են մեծ երանության։ Այդ երանությունը Երկնքի արքայությունն է. «Երանի՜ արդարության համար հալածվողներին, որովհետև նրանցն է Երկնքի արքայությունը»։ Սրան անմիջապես հետևող վերջին «երանին» սրա շարունակությունն է և պարզապես լրացնում է սրանում հայտնված միտքը. «Երանի՜ ձեզ, երբ ձեզ նախատեն ու հալածեն և Իմ պատճառով ձեր մասին ամեն տեսակ չար բան ստելով ասեն։ Ցնծացե՛ք և ուրա՛խ եղեք, որովհետև ձեր վարձը շատ է երկնքում. որովհետև այսպես հալածեցին նաև ձեզանից առաջ եղած մարգարեներին»։

Երբեմն մարդ կանգնում է դժվար կացության առաջ. նա պետք է ընտրություն կատարի Աստծո պատվիրանի, արդարության, ճշմարտության և Աստծո պատվիրանին հակասող որևէ վատ արարքի միջև։ Օրինակ` նա աշխատում է մի հիմնարկում, և նրա տնօրենը պահանջում է  մի անօրեն, վատ, մեղավոր գործ կատարել։ Եթե աշխատողը չկատարի իրենից պահանջվածը, տնօրենը նրան կհեռացնի աշխատանքից, և նա կմնա անգործ կամ պատժի կենթարկվի։ Իսկ եթե կատարի իրենից պահանջվող վատ արարքը, կպահպանի իր աշխատատեղը, սակայն Աստծո դեմ մեղք գործած կլինի, արած կլինի այն, ինչ Աստված չի սիրում։ Ինչպե՞ս վարվել։ Չէ՞ որ ոչ ոք չի կամենում իր աշխատանքը կորցնել կամ հրամանը չկատարելու պատճառով պատժվել։ Հաճախ մարդիկ վախից նախընտրում են հնազանդվել մարդուն և կատարել նրա վատ պահանջը, քան հնազանդվել Աստծուն։

Սակայն պատահում են նաև աստվածասեր ազնիվ մարդիկ, ովքեր ոչ մի գնով, նույնիսկ գիտենալով, որ անձնական վնաս են կրելու, չեն համաձայնում անիրավություն, անօրինություն, չարագործություն կատարել։ Նրանք կարող են վնասներ կրել մարդկանցից, ընկնել նեղության մեջ, սակայն ուրախ են, որ Աստծո դեմ չմեղանչեցին։ Եվ այսպիսի մարդկանց Աստված սիրում է և օրհնության արժանացնում։ Աստված երբեք ու երբեք չի թողնում, Իր օգնությունից չի զրկում Իրեն սիրողին։ Իսկ եթե վերջինս նեղություններ ու վշտեր է կրում, ապա Աստված թույլ է տալիս, որ այդ ամենն Իր հավատարիմ ծառայի, զինվորի, որդու հետ կատարվի, որպեսզի նա իր համբերությամբ արժանանա շատ մեծ պարգևների։ Աստված այդ պարգևները կարող է տալ թե՛ այս կյանքում և թե՛ մանավանդ հավիտենական կյանքում, երբ մարդը վերջնականապես դառնա Երկնքի արքայության կամ Ողջերի երկրի քաղաքացին։ 

Հաճախ մարդիկ այնքան շատ են սիրում Աստծուն, որ պատրաստ են իրենց ամբողջ կյանքն էլ հալածվել, տանջվել, զրպարտվել [1], նախատվել, միայն թե չմեղանչեն Աստծո դեմ։ Որովհետև նրանք շատ մեծ հավատ ունեն և գիտեն, թե իրենց ինչ է սպասում։ Նրանք գիտեն, որ միայն այս կարճատև կյանքը չէ, որ տրված է մարդուն։ Կա հավիտենական սքանչելի, անպատմելի կյանք, որը Հիսուսը պարգևելու է նրանց, ովքեր այս կյանքում սիրում են Իրեն և կատարում Իր պատվիրանները։

Ահա այս պատճառով էլ Տեր Հիսուսն ասում է. «Ցնծացե՛ք և ուրախացե՛ք, որովհետև ձեր վարձը շատ է երկնքում»։ Իսկ հետո հիշատակում է մարգարեներին։

Ովքե՞ր էին մարգարեները

Մարգարեները Աստծուց ընտրված մարդիկ էին, ովքեր կարողանում էին լսել Աստծո ձայնը, իմանալ Նրա պատգամները և դրանք հաղորդել մարդկանց։ Նրանք զգուշացնում էին ժողովրդին, որ վատ գործեր չկատարեն, այլապես Աստված կարող է պատժել նրանց։ Սակայն մարդիկ, ովքեր իրենց վատ գործերն ու վատ ցանկություններն ավելի շատ էին սիրում, քան Աստծուն, չէին կարողանում հանդուրժել մարգարեների զգուշացումները և հալածում էին նրանց, տանջում, պատժում, նույնիսկ սպանում, որպեսզի լռել տան։ Օրինակ` նրանք սղոցով կտրելով սպանում են Եսայի մարգարեին։ 

Արդարության համար հալածվողների օրինակներ

Դանիել մարգարեն մանուկ տարիքում իր հայրենիքից գերի էր տարվել Բաբելոն։ Նա իր երեք ընկերների` Սեդրաքի, Միսաքի, Աբեդնագովի հետ ապրում էր Նաբուքոդոնոսոր արքայի պալատում։ Դանիելը հրեա էր և պաշտում էր ճշմարիտ Աստծուն, իսկ Նաբուքոդոնոսորը հեթանոս էր և կռապաշտ, այսինքն` պաշտում էր մարդկանց ձեռքով պատրաստված արձաններին` համարելով, թե այդ անշունչ քարե, մետաղյա կամ փայտյա արձանները աստված են։ Մովսես հրեա մեծ մարգարեին տրված տասը պատվիրաններից մեկը պատվիրում է Աստծո փոխարեն չպաշտել կուռքերին և ոչ մի կուռքի չերկրպագել։ Եվ Դանիելն ու նրա երեք ընկերները շատ աստվածասեր էին և միշտ պահք էին պահում, աղոթում էին ճշմարիտ Աստծուն, կուռքերին երբեք զոհ չէին մատուցում, զոհված մսից երբեք չէին ուտում և կատարում էին այն ամենը, ինչ պահանջվում էր իրենց Օրենքով։ 

Մի անգամ Նաբուքոդոնոսորը կանգնեցնում է իր ոսկյա արձանը և հրամայում բոլորին ընկնել նրա առաջ ու երկրպագել։ Իսկ ով չկատարեր այս հրամանը, պիտի գցվեր հնոցի կրակի մեջ ու այրվեր։ Այդ ժամանակ Դանիելը քաղաքից բացակայում էր, իսկ նրա երեք պատանի ընկերները, հիշելով իրենց Աստծո պատվիրանը, ոչ մի գնով չեն կատարում արքայի հրամանը, ուստի Նաբուքոդոնոսորը հրամայում է նրանց գցել կրակի մեջ։ Նրանց գցում են կրակը, սակայն Աստված Իր հրեշտակին ուղարկելով` նրանց փրկում է այրվելուց։ Նրանց հագո՛ւստն անգամ չի այրվում։ Եվ այդ կրակի մեջ երեք պատանիներն օրհնում ու փառաբանում էին իրենց Տեր Աստծուն, Ով կարող է նույնիսկ այսպիսի զարմանալի հրաշքներ գործել։ 

Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը, երբ դեռ ծառայում էր հեթանոս Տրդատ թագավորի պալատում և շատ նվիրված ու հրամանները բարեխղճությամբ կատարող պաշտոնյա էր, չի հնազանդվում, երբ հրամայվում է իրեն դալար ճյուղերի պսակ դնել Անահիտ դիցուհու [2] ոսկյա արձանին։ Այստեղ բացահայտվում է, որ Գրիգորը քրիստոնյա է, և նրան շատ ծանր ու աննկարագրելի տանջանքների են մատնում, ապա գցում Արտաշատի բանտի խոր վիրապը, այսինքն` փոսը, ուր կային թունավոր օձեր, և որտեղից դեռ ոչ ոք կենդանի դուրս չէր եկել։ Սակայն Տեր Աստված Իր հավատարիմ ծառային այնտեղ պահում է 13 տարի և ի վերջո կենդանի դուրս բերում։

Այսպիսի շատուշատ պատմություններ են մեզ հասել։ Նրանցում պատմվում է Քրիստոսի քաջ նահատակների սխրագործությունների մասին։ Նահատակներն այն մարդիկ են, ովքեր հանուն Քրիստոսի մեռնում են կամ ծանր տանջանքներ կրում, սակայն Նրան երբեք չեն դավաճանում։

Դարձյալ Երկնքի արքայության մասին

Արդեն խոսվել է Երկնքի արքայության մասին։ Նաև ասվել է, որ Տեր Հիսուսի խոստացած բոլոր երանություններն էլ, վարձատրություններն էլ իրականում նույնն են` Երկնքի արքայությունը։ Երկնքի արքայության մեջ են մարդիկ մխիթարվելու և երբեք չեն տրտմելու, չեն տանջվելու կամ լալու։ Երկնքի արքայությունը հենց Ողջերի երկիրն է, որը խոստացվել է հեզերին։ Երկնքի արքայության մեջ արդարները տեսնելու են Աստծուն այնպես, ինչպես Նա կա։ Երկնքի արքայության մեջ ապրելու են միայն Աստծո որդիները, այնտեղ օտար մարդկանց համար տեղ չկա։

Նաև ասվեց, որ երանության արժանացածներն էլ իրականում նույն մարդիկ են` արդարները, սուրբերը, խոնարհները, Աստծո սիրո պատճառով սգավոր դարձածները, հեզերը, խաղաղարարները, արդարություն գործողները և այժմ էլ` նրանք, ովքեր աստվածային այդ արդարության համար հալածվում են։

Չի կարող լինել մի արդար կամ սուրբ մարդ, որ չլինի խոնարհ, հեզ, խաղաղարար, Աստծո սիրո պատճառով սգավոր կամ պատրաստ Աստծո պատվիրանների համար հալածվելու և նույնիսկ մեռնելու։ Նշանակում է` բոլոր երանիներն էլ, եթե ամբողջացնելու լինենք, կարող են մի նախադասությամբ ներկայացվել. «Երանի՜ Աստծուն ամբողջ սրտով, ամբողջ հոգով ու ամբողջ մտքով սիրողներին, որովհետև նրանցն է Երկնքի արքայությունը»։

Մի անգամ Տեր Հիսուսին հարցրին. 

- Ուսուցի՛չ, ո՞րն է ամենամեծ պատվիրանը Օրենքում։ 

«Օրենք» էր կոչվում Մովսես մարգարեին Աստծուց տրված տասը պատվիրանների և այլևայլ օրենքների ամբողջությունը, որը, Աստծո հրամանով, սահմանել էր Մովսեսը հրեա ժողովրդի համար։ Եվ Տեր Հիսուսն Իրեն հարցնողին պատասխանում է. 

- «Պիտի սիրես քո Տեր Աստծուն ամբողջ սրտովդ, ամբողջ հոգովդ և ամբողջ մտքովդ». սա՛ է մեծ և առաջին պատվիրանը։ Իսկ երկրորդը նման է սրան. «Պիտի սիրես քո ընկերոջն ինչպես ինքդ քեզ»։ 

------------

[1] Զրպարտել - մեկի հասցեին սուտ մեղադրանք ներկայացնել, մեղադրել մի բանում, որ նա չի կատարել։

[2] Դիցուհի - հեթանոսական աստվածուհի, կուռք

Աստված սեր է։ 

Սուրբ Հովհաննես առաքյալն ասում է. «Սիրելինե՛ր, սիրե՛նք միմյանց, որովհետև սերն Աստծուց է, և ամեն ոք, ով սիրում է, Աստծուց է ծնված և ճանաչում է Աստծուն։ Իսկ ով չի սիրում, Աստծուն չի ճանաչում, որովհետև Աստված սեր է»։  

Այնուհետև Հովհաննես առաքյալը բացատրում է, որ մեր հանդեպ Աստծո սերը երևաց նրանով, որ Նա Իր Որդուն` Տեր Հիսուս Քրիստոսին, ուղարկեց աշխարհ` մեզ հոգևոր կենդանություն պարգևելու համար, քանի որ մեղքերի ու չար արարքների պատճառով մարդկանց հոգիներն ասես մեռած էին։ Իսկ մեռած հոգին չի կարող արժանանալ այն մեծ պարգևներին, ուրախություններին, այն գերագույն ու անպատմելի երջանկությանը, որն Աստված պատրաստել է Իրեն հավատարիմ արդար մարդկանց համար։ Ուրեմն` որպեսզի Նա կարողանար այդ մեծ ու հավիտենական, վախճան չունեցող երջանկությունը պարգևել մարդուն, Նա պիտի նրան փրկեր այդ մեղավոր ու անմաքուր վիճակից։ Հենց դրա համար էլ Աստված ուղարկեց Իր Որդուն աշխարհ։ Ահա այստեղ էլ երևաց, որ Աստված չի անտեսել Իր ստեղծած մարդուն, չի մոռացել, թե ինչի համար է ստեղծել նրան։ 

«Իսկ ինչի՞ համար է ստեղծել»,- գուցե հարցնի մեկը։ Սուրբ Ներսես Շնորհալի հայոց հայրապետը, ով ապրել է 12-րդ դարում, մի գեղեցիկ երգ ունի, որտեղ այս մասին բացատրություն է տալիս։ Նա ասում է, որ Աստված չուզեց մենակ վայելել Իր ունեցած երջանկությունը, Նա ստեղծեց Իր նման մեկին, որպեսզի Նրան շատ անպատմելի բարիքներ պարգևի, Նա ուզեց Իր ունեցած ամեն լավ բան կիսել մարդու հետ։ Մենք էլ այդպես չե՞նք վարվում։ Երբ մեծ ուրախություն ենք ունենում, չե՞նք ուզում ուրիշներին էլ հաղորդակից դարձնել մեր ուրախությանը։ Առավել ևս երբ կա մեկը, ում շատ սիրում ենք, չե՞նք ուզում մեր ունեցած ամեն լավ բան կիսել նրա հետ։ Ահա այդպես էլ Աստված չուզեց մենակ մնալ և մարդուն ստեղծեց Իր երջանկությանը հաղորդակից դարձնելու համար։ 

Բայց մարդը, քանի որ ինքնակամորեն հեռացավ Աստծուց, արհամարհեց Նրա պատվերը, չհնազանդվեց և կամաց-կամաց սկսեց հոգով տգեղանալ, Աստված տեսավ, որ Իր նախատեսած բարիքներն ու երջանկությունն այդպիսի անարժանին չի կարող տալ։ Նա տրտմեց։ Սակայն սկսեց ամեն կերպ, Իր ընտրած արդար մարդկանց ու մարգարեների միջոցով սովորեցնել մարդկանց, որ հետ դառնան դեպի Իրեն` իրենց Արարչին, և բարի սիրտ ձեռք բերեն, որպեսզի կարողանան ստանալ այն, ինչ նախատեսված է իրենց համար։ Ավա՜ղ, մարդկանց մեծամասնությունը դարձյալ չլսեց, նույնիսկ հալածեց Աստծո պատգամաբեր արդարներին ու մարգարեներին։ Բայց Աստված դարձյալ որոշեց օգնել մարդկանց։ Այս անգամ արդեն Նա Իր Որդուն ուղարկեց աշխարհ։ Այնպես արեց, որ Նա իբրև մարդ ծնվի, մարդ դառնա` մնալով հանդերձ Աստված, որպեսզի մարդիկ կարողանան ավելի լավ հասկանալ Նրան` տեսնելով Նրա գործերը, լսելով խոսքերը, այլև ունենալով Նրան իբրև ամեն լավ բանի համար օրինակ։ Ահա այդպես Տեր Հիսուսը ծնվեց սուրբ Կույս Մարիամից։ Նա շատ նեղություններ կրեց մարդկանցից` Իր արարածներից, ի վերջո խաչվեց նրանց կողմից և սրանով կարողացավ Իրեն հավատացող շատ մարդկանց սրտերը փոխել, բարիացնել։ Եվ հենց այդ մարդկանց էլ` Իրեն հավատացող ու սիրող արդարներին, Աստված պիտի տա Իր պատրաստած մեծ երջանկությունը։

Սիրել Աստծուն

«Պիտի սիրես քո Տեր Աստծուն ամբողջ սրտովդ, ամբողջ հոգովդ և ամբողջ մտքովդ. սա՛ է մեծ և առաջին պատվիրանը»։

Իմացանք, որ Աստված մեզ սիրում է։ Նրա համար բոլոր արարածներն էլ, նույնիսկ փոքրիկ միջատները կամ մեծամեծ ու ահարկու գազանները, նույնիսկ բույսերը` ծառերը, ծաղիկները, կանաչ խոտը, թանկագին են։ Նա բոլորի մասին էլ հոգ է տանում։ Եվ առավել ևս հոգ է տանում մարդու մասին. Նա ամեն պահ մարդուն հասնում է օգնության։ Այդ Նա է, որ հոգում է մարդկանց կարիքները, սակայն, դժբախտաբար, մարդկանց մեծամասնությունը սա չի գիտակցում և իր Արարիչ Աստծուն շնորհակալ չի լինում։ Եթե Աստված թույլ չտա, մենք անգամ շունչ քաշել չենք կարողանա։ Ահա թե ինչու մեզ վրա պարտք է դրված փոխադարձաբար սիրել Աստծուն։ Ինչպես արդեն նշվեց, առաջին ու գլխավոր պատվիրանը Աստծուն սիրելն է, այն Աստծուն, ով մեզ սիրում է և մեզ համար մի շատ երանելի կյանք է պատրաստել, միայն թե մենք այս երկրի վրա մեր բարի գործերով, մեր բարի ու աստվածասեր կյանքով կարողանանք արժանանալ այդ սքանչելի կյանքին։

Իրականում Աստծուն մեր սերը պետք չէ. Նա կարիք չունի, որ Իրեն սիրեն։ Ճշմարտապես սիրողը չի սպասում, որ իրեն սիրեն. ինքը սիրում է, և սա արդեն երջանկություն է իր համար։ Ուրեմն Աստված էլ մեզ է սիրում և մեր սիրո կարիքը չունի. նա ո՛չ մի բանի կարիք չունի։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ է մեզ պատվիրում սիրել Իրեն։ Սրանով Նա կամենում է, որ մե՛նք երջանիկ լինենք։ Որովհետև անկարելի է, որ առանց Աստծուն սիրելու մենք Նրա կողքին երջանիկ լինենք։ Պատկերացրե՛ք, դուք ինչ-որ մարդու չեք սիրում։ Եթե այդ մարդը ձեզ առաջարկի իր հետ միասին ապրել թեկուզ մի սքանչելի պալատում, դուք ուրախ կլինե՞ք, կամ արդյո՞ք այդ պալատում դուք ձեզ իսկապես շատ լավ կզգաք։ Երբ մարդու սիրտը սիրով լցված չէ, երբ նա չի կարողանում սիրել, աշխարհի բոլոր բարիքներն էլ եթե ունենա, շատ դժբախտ կլինի։ Առանց սիրո չկա երջանկություն։ Ահա թե ինչու է Աստված կամենում, որ մենք սիրենք Իրեն. որպեսզի կարողանանք իսկապե՛ս երջանիկ լինել Իր արքայության մեջ։ Որովհետև ամենամեծ բարիքը, որ Աստված մարդուն պիտի տա, դա հենց Ինքն է։ Չկա ավելի մեծ երջանկություն, քան շատ սիրելի մեկին տեսնելը, նրա ձայնը լսելը, նրա հետ խոսակցելը, պարզապես նրա կողքին լինելը։ Պատկերացրեք, եթե իհարկե հնարավոր է պատկերացնել այսպիսի զարմանահրաշ իրողությունը, որ մարդ կարող է լինել Աստծո կողքին, տեսնել Նրան, միշտ Նրա հետ լինել։ Չկա Նրանից ավելի բարի մեկը, չկա Նրանից ավելի գեղեցիկը, չկա ավելի իմաստունը, ավելի սքանչելին, ամենակարողը, մի խոսքով` չկա Նրանից ավելի բարձր ու սիրո արժանի մեկը ողջ տիեզերքում և դրանից էլ այն կողմ։ 

Ուրեմն` երբ մենք սիրում ենք Աստծուն, հենց մեր այդ սերն էլ մեզ համար երջանկություն է պատրաստում Երկնքի արքայության մեջ, ուր Աստված ի վերջո պիտի հավաքի բոլոր Իրեն սիրողներին։ Պողոս առաքյալը գրել է. «Ինչ որ աչքը չտեսավ, ականջը չլսեց և մարդու սրտի մեջ չընկավ», այսինքն` մարդն իր մտքով չկարողացավ ըմբռնել կամ սրտով զգալ, «պատրաստեց Աստված Իրեն սիրողների համար»։

Աստծուն սիրել նշանակում է կատարել Նրա խոսքը` Նրա պատվիրանները 

Տեր Հիսուսն ասում է. «Ով Ինձ սիրում է, Իմ խոսքը կպահի»։ Ավելացնում է. «Իսկ ով Ինձ չի սիրում, Իմ խոսքերը չի պահում»։ «Եթե Իմ պատվիրանները պահեք, Իմ սիրո մեջ կմնաք. ինչպես որ Ես էլ Իմ Հոր պատվերները պահեցի և մնում եմ Նրա սիրո մեջ»։ Պատվիրանները «պահել» նշանակում է «կատարել»։

Միշտ չէ, որ մեր և Աստծո ցանկությունները համընկնում են։ Երբեմն մենք շատ փափագում ենք մի՛ բան և ջանում այն ունենալ կամ կատարել, մինչդեռ Աստված մի ուրիշ` մեր ցանկությանը հակառակ բան է կամենում ու պատվիրում։ Աստծուն սիրող մարդն այսպիսի դեպքում իր ցանկությունը մի կողմ է դնում, որպեսզի կատարի Աստծունը։ Իսկ Աստծուն չսիրողն ի՛ր ցանկությունն է կատարում` արհամարհելով Աստծո պատվիրանը։ Օրինակ` Տեր Հիսուսն ասում է, որ մենք պիտի ներողամիտ լինենք մարդկանց հանդեպ, պիտի ներենք մեր հանդեպ նրանց գործած հանցանքները և ոչ թե ոխ պահենք։ Նույնիսկ եթե միևնույն մարդը շարունակ մեղք գործի մեր հանդեպ, սակայն ամեն անգամ էլ ներողություն խնդրի, ամեն անգամ էլ պիտի սրտանց ներենք։ Նաև ասել է. «Եթե դուք չներեք ձեր եղբայրների հանցանքները, Իմ երկնավոր Հայրն էլ ձե՛զ չի ների»։ Իսկ եթե, իմանալով Աստծո այս պատվիրանը, մենք այն արհամարհում ենք և շարունակում մեզ նեղացրած մարդու հետ խռով մնալ և նրա հետ չենք ուզում հաշտվել, կամ նույնիսկ նրա արած վատության դիմաց մենք էլ նրան ենք վատություն անում, այսինքն` վրեժ լուծում, ապա սրանով մեղանչում ենք Աստծո պատվիրանի դեմ և ցույց տալիս, որ Աստծուն չենք սիրում։ 

Սիրել միմյանց

Ո՞րն է այն կարևոր պատվիրանը, որը եթե պահենք, կատարած կլինենք նաև ամենամեծ ու առաջին պատվիրանը` Աստծուն ամբողջ սրտով, ամբողջ հոգով, ամբողջ մտքով ու զորությամբ սիրելը։

Այդ պատվիրանը միմյա՛նց սիրելն է։ «Սա՛ է Իմ պատվերը, որ սիրեք միմյանց, ինչպես Ես ձեզ սիրեցի»,- մի անգամ ասաց Տեր Հիսուսն Իր աշակերտներին։ Իսկ ինչպե՞ս Նա սիրեց Իր աշակերտներին. Իր կյանքը տալով։ Նշանակում է, մեզանից էլ է այսպիսի սեր պահանջվում. հարկ եղած դեպքում նույնիսկ մեր կյանքը չխնայել ինչ-որ մեկին փրկելու համար։ 

«Նրանից մարդիկ կիմանան, որ դուք Իմ աշակերտներն եք, որ սիրեք միմյանց»,- ասում է Տեր Հիսուսը։ Նշանակում է` ճշմարիտ քրիստոնյա կարող ենք լինել միայն այն ժամանակ, երբ կարողանանք սիրել։

Ինչպե՞ս և ո՞ւմ պիտի սիրենք

Իսկ ինչպիսի՞ն պիտի լինի սերը կամ որքա՞ն։ «Քո անձի չափ», այսինքն՝ ինչպես ինքդ քեզ ես սիրում,- պատասխանում է Տեր Աստված. «Պիտի սիրես քո ընկերոջը, ինչպես ինքդ քեզ». որքան քեզ ես սիրում, այնքան էլ` նրան։ Թեև օգտագործված է «ընկեր» բառը, սակայն սրանով պետք է հասկանալ ցանկացած մարդու, մանավանդ նրանց, ովքեր մեզ հավատակից [1] են, այսինքն` քրիստոնյա, նույն Աստծո ծառա։ Նշանակում է` ինչ վատ բան որ չես ուզում քեզ համար, պիտի չուզես նաև սիրելի մարդու համար և ինչ բարի բան որ քեզ համար ես ուզում, պիտի ուզես նաև նրա համար։ Սա նաև Տեր Հիսուսի սահմանած «Ոսկի օրենքն» է. 

«Ինչ կամենում եք, որ մարդիկ ձեզ անեն, նույնը դուք նրանց արեք»։

Տեր Աստված կամենում է, որ նույնիսկ մեր թշնամիներին սիրենք. Տեր Հիսուսը «Լեռան քարոզ»-ում ասում է. «Սիրե՛ք ձեր թշնամիներին, օրհնե՛ք ձեզ անիծողներին, ձեզ ատողներին բարի՛ք գործեք և աղոթե՛ք նրանց համար, ովքեր ձեզ չարչարում են ու հալածում։ Որպեսզի լինեք ձեր երկնավոր Հոր որդիները. որովհետև Նա Իր արեգակը ծագեցնում է թե՛ չար մարդկանց, թե՛ բարիների վրա, և անձրև բերում թե՛ արդարների, թե՛ մեղավորների վրա»։ Այսինքն` Աստված բոլորի մասին էլ հոգ է տանում, նույնիսկ Իրեն չսիրողների կամ ատողների։ Եվ եթե Նա այդպես է վարվում մեր հանդեպ, մենք էլ նույն կերպ պիտի վարվենք միմյանց հանդեպ։ «Որովհետև եթե միայն ձեզ սիրողներին եք սիրում, ի՞նչ վարձ ունեք. մաքսավորներն [2] էլ նույնը չե՞ն անում։ Եվ եթե ողջույն եք տալիս միայն ձեր բարեկամներին, ավելի ի՞նչ եք անում. չէ՞ որ մաքսավորներն ու մեղավորներն էլ են նույնը գործում։ Ուրեմն կատարյա՛լ եղեք, ինչպես ձեր երկնավոր Հայրն է կատարյալ»։ «Ողջույն տալ» ասելով` Տեր Հիսուսը նկատի ունի ընդհանրապես բոլոր բարի գործերը, որոնք պետք է կատարել ոչ միայն մեր հանդեպ բարի վերաբերմունք ունեցող և ծանոթ մարդկանց համար, այլև անծանոթների և նույնիսկ չարակամների [3] ու թշնամիների։ 

Ճշմարիտ սիրո հատկությունները

Սուրբ Պողոս առաքյալը հավատացյալներին ուղղված իր մի նամակում շատ գեղեցիկ տողեր է գրել սիրո մասին։ Նա այստեղ ասում է, որ մարդ ինչ շնորհներ էլ ունենա, նույնիսկ եթե հրաշագործ մեկը լինի ու սարեր տեղից շարժի, ինչ բարի գործ էլ կատարի, նույնիսկ եթե իր ամբողջ ունեցվածքը բաշխի աղքատներին և իրեն ոչինչ չմնա, նույնիսկ եթե հանուն հավատի կամ մի մեծ գործի չարչարանքներ կրի ու մեռնի, սակայն եթե իր սրտում ճշմարիտ սերը չունենա, նրա արած ամեն ինչ ոչինչ է, ոչ մի արժեք չունի։ 

Իսկ ո՞րն է ճշմարիտ սերը։ Մի՞թե աղքատներին ամբողջ ունեցվածքը բաշխելը կամ ինքնազոհողությունը սիրո նշան չէ։ Այս ի՞նչ տարօրինակ բան է ասում Պողոս առաքյալը։ Չէ՞ որ Տեր Հիսուսն ասում է. «Չկա ավելի մեծ սեր, քան այն, որ մեկն իրեն զոհաբերում է իր բարեկամների համար»։

Տարօրինակ ոչինչ չի ասում Պողոս առաքյալը։ Եվ որպեսզի ցույց տա, թե ո՛րն է ճշմարիտ սերը, ինչպե՛ս կարող ենք իմանալ` մեկը ճշմարտապե՞ս է սիրում, թե ոչ, նա ներկայացնում է ճշմարիտ, իսկական սիրո հատկությունները.

Սերը համբերատար է, բարեգութ.

սերը չի նախանձում, չի մեծամտանում,

չի հպարտանում. չի հանդգնում [4],

իրենը չի փնտրում, չի գրգռվում, չարը չի խորհում.

անիրավության վրա չի ուրախանում, այլ ուրախանում է ճշմարտության վրա։

Ամեն ինչի դիմանում է, ամեն ինչի հավատում,

ամեն ինչում հույս տածում, ամեն ինչի համբերում։

Սերը երբեք չի դադարում....

Տեսնո՞ւմ եք, սերն առանց ուրիշ բազմաթիվ առաքինությունների գոյություն ունենալ չի կարող։ Ուրեմն եթե մեկը կարծում է, թե ինքը մեկին սիրում է, թող ստուգի իրեն. արդյոք համբերատա՞ր է սիրելի մարդու հանդեպ, արդյոք տեղի-անտեղի չի՞ բարկանում նրա վրա և գրգռվում նրա որոշ արարքներից կամ խոսքերից, արդյոք միայն բարի՞ն է խորհում նրա մասին, արդյոք նրան չի՞ քննադատում, իր անձը նրանից ավելի բարձր, իսկ նրան իրենից ցածր չի՞ համարում և մեծամտանում։ Արդյոք կարո՞ղ է մինչև վերջ սիրել, ինչ էլ որ պատահի, թե՞ մի ինչ-որ փոքրիկ պատճառով հեշտությամբ կարող է մոռանալ նրան, խռովել նրանից։ Արդյոք կարողանո՞ւմ է միշտ ներել, մոռանալ այն վիրավորանքը, որը ստացել է սիրելի մարդուց, և շարունակել նրան բարիք գործել։ Եթե չունենք այս բոլոր բարի զգացումները մեր սրտում, ուրեմն ճշմարիտ սերը չունենք։ 

Պողոս առաքյալն այստեղ մի չափազանց կարևոր բնորոշում է տալիս ճշմարիտ սիրուն։ Նա ասում է, որ սերը, այսինքն` սիրող մարդը, «իրենը չի փնտրում»։ Ի՞նչ է նշանակում այս արտահայտությունը. իր ի՞նչը չի փնտրում։ Իր «շահը»։ Շատ տարածված է այս բառակապակցությունը` «անշահախնդիր սեր»։ Անշահախնդիր հենց նշանակում է իր շահը չփնտրող։ Բայց այդ ի՞նչ շահի կամ օգուտի մասին է խոսքը։ Արդյոք հենց սիրելը մեկի համար շահ չէ՞. չէ՞ որ երբ սիրում ենք, երջանկության զգացում ենք ունենում։ Իսկ սա արդեն շահ է, օգուտ։ 

Երբեմն պատահում է, որ մենք սիրում ենք մեկին, իսկ նա մեզ` ոչ։ Այսպիսի դեպքում եթե մեր սերը փոխարկվում է ատելության, վրեժխնդրության կամ արհամարհանքի, նշանակում է մենք անշահախնդրորեն չենք սիրել։ Մենք սիրել ենք շահախնդրորեն, փնտրել ենք մերը։ Այսինքն` մտածել ենք միայն այն մասին, որ նախևառաջ մեզ համար լավ լինի, հետո՛ մեր սիրած անձի։ 

Պատահել է, որ մեր սիրած անձի համար շատ-շատ լավ բաներ ենք արել, նվերներ տվել, նույնիսկ մեզ հոգնեցրել ենք նրա համար, չենք խնայել մեր ժամանակն ու ունեցածը, գուցե պատրաստ ենք եղել մեր կյանքն էլ տալու նրա համար և կտայինք, եթե առիթ լիներ, սակայն... Սակայն նույնիսկ այս բոլոր զոհողությունները, պարզվում է, կարող ենք կատարած լինել շահախնդրորեն։ Եթե մենք սիրում ենք և կատարում ենք մեր սերը վկայող այնպիսի բարի գործեր, որոնք միայն մեր կամքից, մեր ցանկությունից են բխում և ոչ թե նաև նրա, ում սիրում ենք, ապա մենք դարձյալ սիրում ենք շահախնդրորեն, մե՛րը փնտրելով և ոչ թե նրանը, ում սիրում ենք, այսինքն` մտածելով ոչ թե այն մասին, որ ամեն ինչ անենք, ինչպես մեր սիրած անձին է հաճելի, այլ մեզ։

Գիտե՞ք, երբեմն մենք պատրաստ ենք գնալու ամեն ինքնազրկանքի, շատ մեծ-մեծ զոհողությունների հանուն սիրած մարդու, բայց կարող է պատահել, որ վերջինս մի շատ փոքրիկ բան խնդրի մեզանից, որը մեզանից պիտի փոքրիկ զոհողություն պահանջի, և մենք այդ փոքրիկ զոհողությունը զլանանք կատարել։ Զլանանք կատարել միայն այն պատճառով, որ դա մեր կամքից չի բխում, մեր կամքին հաճելի չէ։ Ահա այստեղ էլ երևում է, թե իսկապես ունե՞նք ճշմարիտ սերը, թե ոչ։

Ուրեմն` թե՛ Աստծուն և թե՛ մարդկանց ճշմարտապես կարելի է սիրել միմիայն սեփական կամքը մի կողմ թողնելով և կատարելով նրա կամքը, ում սիրում ենք, եթե անշուշտ նրա կամքը բարի է։ Ահա սա՛ է ճշմարիտ սերը։ Մեզանից Աստված հենց սա՛ է պահանջում և ոչ թե մեծ-մեծ զոհողություններ։ 

Հիմա, կարծում ենք, արդեն հասկանալի են Պողոս առաքյալի խոսքերն այն մասին, որ մարդ կարող է իրեն այրման մատնել, իր ամբողջ ունեցվածքը բաժանել, սակայն սեր չունենալ։ Որովհետև եթե մարդն այս ամենն արել է սեփական անձի հանդեպ սիրուց միայն, իր փառքը սիրելով, իր կամքը փնտրելով և ոչ թե նրա, ում համար նա արել է այդ ամենը, ապա նրա սերը ճշմարիտ չէ, այն ավելի շատ եսասիրություն է, քան աստվածասիրություն կամ մարդասիրություն։ 

Ճշմարիտ, իսկական, կատարյալ սեր ունենալը չափազանց դժվար է, ճիշտ այնպես, ինչպես դժվար է բոլորովին անթերի ու կատարյալ լինելը, աստված դառնալը. «Աստված սեր է»։ Հովհաննես առաքյալի այս խոսքը ոչ միայն Աստծուն է բնութագրում, այլև հենց սերը։ Եթե Աստված սեր է, ապա ճշմարիտ ու կատարյալ սերը նույնքան բարձր ու դժվարհասանելի է, ինչպես Աստված։ Սակայն ինչպես որ առանց Աստծո ապրել չենք կարող, առանց սիրո էլ չենք կարող ապրել։ Միայն թե պիտի ջանանք, որքան հնարավոր է, սիրել այնպես, ինչպես մեր Տեր Աստվածն է կամենում և ոչ թե ինքներս։ Չէ՞ որ Նա միշտ կամենում է միայն բարին ու մաքուրը և դրանք ցույց տալու համար տվել է մեզ Իր սուրբ պատվերները, իսկ մենք հաճախ չարն ու անմաքուրն ենք կամենում։ 

Սիրելինե՛ր, սիրե՛նք միմյանց, 

որովհետև սերն Աստծուց է, 

և ամեն ոք, ով սիրում է, 

Աստծուց է ծնված և ճանաչում է Աստծուն։ 

Իսկ ով չի սիրում, Աստծուն չի ճանաչում, 

որովհետև Աստված սեր է։ 

Մեր հանդեպ Աստծո սերը նրանում երևաց, 

որ Աստված Իր Միածին Որդուն ուղարկեց աշխարհ, 

որպեսզի Նրանով կենդանի լինենք։ 

Սրանո՛ւմ է սերը, 

որ ոչ թե մենք սիրեցինք Աստծուն, 

այլ Նա՛ մեզ սիրեց 

և Իր Որդուն ուղարկեց մեր մեղքերի քավության համար։ 

Սիրելինե՛ր, եթե Աստված այսպես սիրեց մեզ, 

ապա մենք էլ պարտավոր ենք միմյանց սիրել։

Աստծուն երբեք ոչ ոք չի տեսել. 

եթե միմյանց սիրենք, 

Աստված մեր մեջ կբնակվի, 

և Նրա սերը մեր մեջ կատարյալ կլինի։ 

Նրանից գիտենք, որ մենք Նրա մեջ ենք բնակված, և Նա` մեր մեջ, 

որ Իր Հոգուց տվեց մեզ։ 

Եվ մենք տեսանք ու վկայում ենք, 

որ Հայրն ուղարկեց Իր Որդուն իբրև աշխարհի Փրկիչ։ 

Ով խոստովանում է, որ Հիսուսն Աստծո Որդին է, 

Աստված նրա մեջ է բնակվում, և նա` Աստծո մեջ։ 

Եվ մենք հավատացինք ու ճանաչեցինք Աստծո սերը, որն ունի մեր հանդեպ։ 

Աստված սեր է, 

և ով սիրո մեջ է, 

բնակվում է Աստծո մեջ, և Աստված` նրա մեջ։

(Սբ Հովհաննես առաքյալ)

------------

[1] Հավատակից - նույն հավատն ունեցող

[2] Մաքսավոր – ժողովրդից մաքս (հարկ, տուրք) ընդունող պաշտոնյա` ծառայող։ Մաքսավորները Հրեաստանում գողերի և անազնիվ մարդկանց համբավ ունեին, ուստի այստեղ Տեր Հիսուսը, մաքսավորներին հիշատակելով, նկատի ունի ընդհանրապես մեղավոր, վատ համբավի տեր մարդկանց։

[3] Չարակամ - մի ուրիշին չարը կամեցող

[4] Հանդգնել - անպատկառ համարձակություն ցուցաբերել